ترکیبات اسانس، خاصیت ضدباکتریایی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی اسانس اکوتیپ‌های مختلف nigella sativa l. در رویشگاه‌های مختلف ایران

سیاه دانه (nigella sativa l.) با داشتن ترکیباتی از جمله آلکالوئید، فلاونوئید و تانن یکی از بهترین منابع آنتی اکسیدان های طبیعی به شمار می رود. به همین منظور این مطالعه با هدف بررسی ترکیبات شیمیایی، خاصیت آنتی باکتریال و فعالیت آنتی‌اکسیدانی توده های مختلف این گیاه در سال 1393 در دانشگاه آزاد اسلامی شهرکرد اجرا گردید. در این آزمایش بذر این گیاه از رویشگاه‌های زراعی آن (لردگان، شهرضا، سمیرم، فلاورجان، مشهد، کاشمر و سبزوار) جمع‌آوری گردید. تهیه اسانس به روش تقطیر با آب و شناسایی ترکیبات شیمیایی اسانس با استفاده از دستگاه (gc/ms) انجام گرفت. ظرفیت آنتی اکسیدانی اسانس با استفاده از روش dpph ارزیابی و با آنتی اکسیدان bht مقایسه گردید. آزمون ضدباکتریایی به‌روش رقت سازی و علیه باکتری‌های گرم مثبت باسیلوس سرئوس، استافیلوکوکوس اورئوس، انتروباکتر آئروژینوزا و باکتری های گرم منفی، پرتئوس ولگاریس، پسودوموناس آئروژینوزا و اشرشیاکلی صورت گرفت. نتایج نشان داد که مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده اسانس شامل آلفا توجن، آلفاپینن، بتاپینن، پاراسیمن، گاماترپینن، آلفاترپینئول و تیموکینون بوده که دو ترکیب تیموکینون (66/14 درصد) و پاراسیمن (37/44 درصد) در دو منطقه سمیرم و لردگان بیشترین مقدار را نشان دادند. همچنین توده های مشهد و کاشمر بالاترین میزان ظرفیت آنتی‌اکسیدانی را نشان دادند و به‌ترتیب باکتری‌های سودوموناس آئروژینوزا، آنتروباکتر آئروژینوزا، پرتئوس ولگاریس و استا فیلوکوکوس اورئوس از حساسترین باکتری‌های این تحقیق، نسبت به عصاره گیاه بودند و توده کاشمر خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدباکتریایی و همچنین مهارکنندگی و کشندگی قابل ملاحظه‌ای نسبت به سایر توده‌ها از خود نشان داد.