مقایسه کمیت و کیفیت مواد موثره روغن اسانسی شش گونه از جنس آویشن (Thymus L.) در دو فاز رویشی و زایشی در استان یزد

آویشن thymus متعلق به تیره lamiaceae بوده و بالغ بر 215 گونه از آن در سراسر جهان یافت می شود. این جنس در ایران 18 گونه معطر چند ساله دارد که از میان آنها 4 گونه در انحصار ایران هستند. این تحقیق به منظور بررسی و مقایسه کمیت و کیفیت مواد موثره ثانوی روغن اسانسی شش گونه از آویشن کشت شده در ایستگاه تحقیقات گیاهان دارویی استان یزد شامل thymus kotschyanus، t.fedchenkoi، t. lancifolius،pubescens ،t. daenensis و t. migricus، مورد مطالعه قرارگرفت. از سر شاخه‌های گیاه قبل و هنگام گلدهی کامل برداشت صورت گرقت و پس از خشک کردن در سایه به روش تقطیر با آب )طرح کلونجر) اسانس گیری و بوسیله gc و gc/ms تجزیه و شناسایی اسانس‌ها صورت گرفت. بررسی به عمل آمده از نمونه‌های اسانس گیری شده قبل از گلدهی، بیشترین میزان بازده اسانس36/2درصد به گونه t. daenensis و بیشترین میزان تولید اسانس 03/10 کیلوگرم در هکتار مربوط به t. fedchonkoi، کارواکرول با مقدار 7/62 درصد مهمترین ماده موثره اسانس گونهt. kotschyanus در حالی که تیمول با 4/69 درصد در گونه t. lancifolius، بورنیول (41/14 درصد) و گاما- تریینن 41/8 درصد در گونه t. fedchenkoi، ترکیب سینیول با 48/8 درصد در گونه t. pubescens و پارا-سیمن 94/11 درصد درگونهt. migricus از مهمترین ترکیبات گونه‌ها در فاز قبل از گلدهی در گونه‌های مختلف آویشن بودند، حال آنکه در فاز گلدهی بیشترین بازده اسانس 52/3 درصد متعلق به گونهt. daenensis و بیشترین میزان تولید اسانس 88/20 کیلوگرم در هکتار به t.lancifolius و حداکثر میزان ترکیبات عمده اسانس در گونه t. fedchenkoi شامل پارا- سیمن، 1و8- سینیول، گاما- ترپینن و کارواکرول به‌ترتیب 19/11، 14/12، 74/10، 3/47 درصد، بورنیول 7/12درصد در گونه t. pubescens، تیمول 26/73 درصد در گونه t. daenensis گزارش شد. به‌طورکلی با توجه به میزان بازده اسانس، تولید اسانس در هکتار و همچنین مواد موثره دارویی بهترین زمان برداشت گیاه در زمان گلدهی می‌باشد.واژگان‌کلیدی: thymus kotschyanus، t. fedchenkoi، t. lancifolius، t. pubescens،t. daenensis و t. migricus، اسانس، تیمول، کارواکرول