اوت اکولوژی، اتنوفارماکولوژی، فیتوشیمیایی و بررسی اثر آنتی اکسیدانی عصاره اندام های مختلف گیاه دارویی باریجه (Ferula gummosa Boiss.) در دو رویشگاه مختلف استان خراسان رضوی

چکیدهباریجه با نام علمی ferula gummosa boiss. متعلق به تیره چتریان (apiaceae) گیاهی چند ساله، مونوکارپیک و بومی ایران است و یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی در نواحی کوهستانی ایران محسوب می‌شود. هدف از این تحقیق بررسی اتنوفارماکولوژی، آنتی اکسیدانی و ارزیابی مهمترین مواد موثره ثانوی (فنل و فلاونویید کل) در عصاره متانولی اندام های مختلف گیاه باریجه (برگ، گل، ریشه) در دو رویشگاه استان خراسان رضوی بوده است. در این تحقیق عملیات صحرایی طی ماه‌های اردیبهشت تا تیر سال 1391 در دو منطقه، اندام های مختلف گیاه از دو رویشگاه طبیعی استان خراسان رضوی (1760-2010 متر) به‌صورت تصادفی و سه بار تکرار جمع‌آوری گردید. همزمان به‌منظور مطالعات اتنوفارماکولوژی با همراهی یک درمانگر محلی (پیرمرد 67 ساله) مهمترین اطلاعات سنتی در مورد اندام های گیاه، نحوه مصرف و عملکرد دارویی آنها کسب و ثبت و آزمایش‌ها در سه تکرار انجام شد. اندازه گیری متغیرهای شیمیایی با روش اسپکتروفتومتری: فنل کل به روش فولین سیکالتو و فلاونویید کل به روش آلومینیوم کلراید و فعالیت آنتی اکسیدانی نیز توسط رادیکال های آزاد dpph اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد که مردم بومی منطقه از ریشه و صمغ باریجه به‌عنوان ضداسپاسم، مسکن و ضدعفونی‌کننده قوی در درمان-اسهال، صرع، میگرن و زخم‌ها استفاده و همچنین از دوده ریشه‌ها و دانه های اسفند برای ضدعفونی کردن محیط و درمان سرماخوردگی، سرفه، ‌آلرژی و رماتیسم استفاده می شود. بیشترین فنل کل (16/18 میلی‌گرم معادل گالیک اسید در هر گرم وزن خشگ گیاه)، فلاونوییدکل (20/15 میلی‌گرم معادل کویرستین در هر گرم) متعلق به عصاره متانولی ریشه گیاه در رویشگاه پناهگاه حیات وحش حیدری نیشابور (2010متر) بوده و بیشترین عملکرد آنتی‌اکسیدانی نیز مربوط به عصاره متانولی گل های گیاه باریجه در منطقه قوچان با 5/84 درصد مهار رادیکال‌های آزاد می باشد.واژگان کلیدی: آنتی اکسیدانی، اتنوفارماکولوژی، باریجه (ferula gummosa boiss.)، خراسان رضوی، فنل و فلاونویید کل.