بررسی خصوصیات مورفولوژیک و فیتوشیمیایی گیاه دارویی inula helenium l. در ارتفاعات مختلف استان زنجان

در مطالعه حاضر، تاثیر ارتفاع از سطح دریا روی خصوصیات رشدی و همچنین میزان و اجزای اسانس گیاه زنجبیل شامی (inula helenium l.) مورد مطالعه قرار گرفت. این گیاه در مرحله گلد هی در نیمه اول تیر 1397 و 1398 در طبقات ارتفاعی مختلف منطقه زنجان (از 1200 تا 2400 متر از سطح دریا) جمع آوری گردید و صفات رشدی اندام های گیاه شامل برگ ها، ساقه ها، گل ها و ریشه ها اندازه گیری گردید. در پاییز همزمان با پایان دوره رشد سالانه گیاهان، اندام زیرزمینی گیاه برای ارزیابی میزان اسانس و ترکیبات آن برداشت شدند. اسانس گیری از نمونه ها با استفاده از دستگاه کلونجر به مدت 3 ساعت و شناسایی اجزای تشکیل دهنده اسانس زنجبیل شامی با استفاده از دستگاه gs-ms انجام شد. نتایج نشان داد کلیه صفات رشدی و میزان و اجزای اسانس گیاه زنجبیل شامی بطور معنی داری تحت تاثیر ارتفاع محل رویش متفاوت بودند. اگرچه صفات رشدی مختلفی مانند وزن خشک برگ و ساقه، عرض وطول برگ، تعداد برگ و ارتفاع گیاه با افزایش ارتفاع رویشگاه روند کاهشی نشان دادند ولی وزن خشک ریزوم، قطر ریزوم و میزان اسانس با افزایش ارتفاع از سطح دریا افزایش یافتند. اجزای تشکیل دهنده اسانس زنجبیل شامی با افزایش ارتفاع دستخوش تغییراتی شد، به طوریکه با افزایش ارتفاع بر محتوی برخی از اجزای اسانس شامل geranyl acetone، verbanol، alpha;-pinene، isoalantolactone و valencene افزوده شد، اما محتوی alpha;-selinene کاهش و تغییراتی در محتوی caryophyllene oxide و beta;-elemene دیده نشد. بطورکلی نتایج نشان داد که ارتفاع از سطح دریا رویشگاه گیاه زنجبیل شامی، فاکتور مهم و موثری است که بر عملکرد کمی و کیفی آن تاثیر داشته است.

morphological and phytochemical characteristics of inula helenium l. in different altitudes of zanjan region, iran

in the present study, the effect of altitude on the morphological characteristics and also essential oil content and composition of inula helenium l. was studied. this plant was collected in the flowering stage in the first half of july 2017 and 2018 in different altitudes of the zanjan region (from 1200 to 2400 meters above sea level) and the growth traits of plant organs including leaves, stems, flowers, and roots were measured. in autumn, at the end of the annual growth period of the plants, plant rhizomes were harvested to evaluate essential oil content and composition. the clevenger device was used for 3 hours for essential oil extraction and the gs-ms device was used to identify the constituents of inula helenium essential oil. the results showed that there were significant differences in all growth traits and essential oil depending on the altitude of the region. although, the growth traits of inula helenium such as leaf and stem dry weight, leaf width and length, leaf number, and plant height decreased with increasing altitude, but the rhizome dry weight and diameter, and essential oil content increased with increasing altitude. the essential oil components of i. helenium were changed with increasing altitude so that the content of geranyl acetone, verbanol, alpha;-pinene, isoalantolactone and valencene increased with increasing altitude. also, the content of alpha;-selinene decreased and no changes were observed in the content of caryophyllene oxide and beta;-elemene with increasing altitude. in general, the results showed that altitude is an important and influential factor affecting inula helium's quantitative and qualitative yield.