بررسی اثر محلول‌پاشی برگی بر ترکیبات شیمیایی اسانس گلبرگ‌های گیاه دارویی rosa damascena mill. در استان چهارمحال و بختیاری

اسانس یکی از فرآورده های مهم از گلبرگ های گل محمدی (rosa damascena mill.) است. وجود غلظت بیشتر ترکیبات معطر (بتا- سیترونلول و ژرانیول) در اسانس گل محمدی بیانگر شاخص مهم کیفی و استاندارد اسانس گل محمدی بوده که محلول پاشی ممکن است در راستای ارتقای این ماده موثره کارآمد باشد. تحقیق حاضر با هدف ارزیابی اثر محلول پاشی الکلی و کتونی بر ترکیبات اسانس گل محمدی طی دو سال زراعی (13971396 و 13981397) در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلستان گل محمدی واقع در جنوب شهرکرد به مرحله اجرا درآمد. اسانس حاصل از روش تقطیر با آب با استفاده از گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (gc/ms) مورد تجزیه قرار گرفت. در همین راستا، 29 ترکیب در اسانس شناسایی شدند که مهمترین آنها شامل : بتا سیترونلول و ژرانیول (مونوترپن‌های الکلی) و هنیکوزان و نونادکان (هیدروکربن‌های آلکان‌دار) بودند. نتایج نشان داد که بهترین تیمار محلول پاشی محلول اتانول 20 درصد طی دو سال آزمایش بود؛ به طوری که بالاترین میزان بتا سیترونلول (33 درصد) و ژرانیول (18 درصد) از اسپری اتانول (20 درصد) در مقایسه با سایر تیمارها و شاهد به دست آمد. همچنین، این تیمار از نظر غلظت هیدروکربن‌های آلکان‌دار در اسانس به‌عنوان یک شاخص منفی ترکیبات معطر اسانس گل محمدی در پایین ترین میزان بودند. محلول پاشی استون دارای بالاترین میزان هیدروکربن‌های آلکان‌دار و کمترین درصد ترکیبات معطر در مقایسه با شاهد و سایر تیمارها بودند. در برآورد ضرایب همبستگی ساده پیرسون، بیشترین همبستگی مثبت و معنی‌دار، بین ترکیبات معطر (مونوترپن‌های الکلی) با یکدیگر و بین هیدروکربن‌های آلکان‌دار با هم به دست آمد، اگر چه بین این دو گروه ترکیبات مهم در اسانس گل محمدی روابط منفی و معنی داری مشاهده شد. در نهایت، پیشنهاد می‌شود برای حصول بالاترین ترکیب کیفی اسانس گل محمدی تحت شرایط مشابه اقلیمی (سرد و نیمه خشک)، می توان از محلول پاشی اتانول با غلظت 20 درصد استفاده کرد.

Evaluation of the foliar application effect on the chemical compositions of Rosa damascene Mill. essential oil of Chaharmahal va Bakhtiari province

Essential oil is one of the most important natural products of damask rose petals (Rosa damascena Mill.). The presence of higher concentrations of aromatic compounds (βcitronellol and geraniol) in the damask rose essential oil indicates an important quality and standard indicator that foliar spraying may be effective in promoting this effective substance. The aim of this study was to evaluate the effect of alcoholic and ketone foliar application on the chemical composition of R. damascena essential oil during 20172018 and 20182019 in a completely randomized design in a rose garden located in the south of Shahrekord, southwestern Iran. The essential oil obtained by hydrodistillation was analyzed using GC/MS. In this regard, 29 compounds were identified in the essential oil, the most important of which were βcitronellol and geraniol (alcoholic monoterpenes) and henicosan and nonadcan (alkane hydrocarbons). The results indicated that the best foliar treatment was 20% ethanol solution during two experimental years; the highest levels of βcitronellol (33%) and geraniol (18%) were obtained from the ethanol spraying (at 20%) compared to other treatments and controls. In addition, this treatment was at the lowest level in terms of the concentration of alkane hydrocarbons in essential oil as a negative indicator of aromatic compounds of the rose essential oil. The acetone foliar spraying had the highest amount of alkane hydrocarbons and the lowest percentage of aromatic compounds compared to control and other treatments. In correlation’s Pearson coefficients analysis, the highest significant positive correlation was obtained between aromatic compounds (alcoholic monoterpenes) with each other and between alkane hydrocarbons, meanwhile negative and significant relationships were observed between these two groups of important compounds in the rose essential oil. Finally, it is suggested that to obtain the highest quality of the R. damascena essential oil under similar climatic conditions (cold and semiarid), the ethanol foliar application with a concentration of 20% can be useful.