ارزیابی و مقایسه محتوای فنل و عملکرد ضداکسیدانی در 80 جمعیت‌ متعلق به گیاه دارویی 'prangos spp

جاشیر (prangos spp)گیاهی دارویی و بومی برخی نواحی ایران است که در طب سنتی در درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می گیرد. این تحقیق به منظور بررسی محتوای فنل و فعالیت آنتی اکسیدانی اندام های هوایی در مرحله گلدهی از 80 جمعیت متعلق به هفت گونه p. hausslmechtii، p. lophoptera، p. corymbosa، p. uloptera، p. acaulis، p. platychloena، p. ferulacea، در بهار و تابستان 1397 در شش استان لرستان، اصفهان، فارس، خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد و چهار محال و بختیاری به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. بعد از تهیه عصاره متانولی اندام هوایی به روش خیساندن، فنل کل و فعالیت ضداکسیدانی عصاره به ترتیب به روش فولین سیکالتو و دی فنیل پیکریل هیدرازیل (dpph) اندازه‌گیری شد. برای تجزیه و تحلیل آماری از تجزیه واریانس و برای مقایسه میانگین ها از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان داد که بین جمعیت ها و گونه‌های مختلف جنس جاشیر به لحاظ میزان فنل کل و فعالیت آنتی اکسیدانتی تفاوت وجود دارد. میزان فنل کل عصاره متانولی اندام هوایی 80 جمعیت متعلق به هفت گونه جنس جاشیر بین 17.59 تا 1.76 میلی‌گرم گالیک اسید در گرم عصاره و ظرفیت ضداکسیدانی آن ها بین 61.77 تا 96.2 درصد متغیر بود. بیشترین میزان فنل کل و نیز فعالیت ضداکسیدانی در عصاره اندام های هوایی جنس جاشیر متعلق به جمعیت های 5 (از گونه p. acaulis) و 48 (از گونه p. platychloena)و کمترین میزان در جمعیت های 80 (از گونه p. platychloena)و 36 (از گونهp. platychloena) مشاهده شد. در بین هفت گونه جنس جاشیر بیشترین میزان فنل کل و فعالیت ضداکسیدانی در گونه های p. ulopteraوp. acaulisیافت شد. با توجه به خاصیت بالای آنتی‌اکسیدانی گیاهان جنس جاشیر و همچنین به‌دلیل خطرات سرطان‌زایی آنتی‌اکسیدان‌های مصنوعی پیشنهاد می‌گردد گونه های مختلف این جنس مخصوصاً گونه های p. ulopteraوp. acaulis به‌عنوان جایگزینی مناسب بجای مواد نگه‌دارنده استفاده شوند. به‌طوری که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان منابع غنی و در دسترس، در صنایع غذایی و داروسازی استفاده کرد.