مروری بر انواع روش‌های سیتوژنتیک در دزیمتری بیولوژیکی

کاربرد وسیع و روز افزون پرتو های یونساز در بخش های مختلف صنایع، پزشکی، کشاورزی؛ تحقیقات ریسک پرتوگیری کارکنان و مردم را افزایش داده است. پرتوهای یونساز به عنوان یک عامل کلاستوژن قوی سبب بروز انواع آسیب های dna و شکست های کروموزومی می گردد. دزیمتری بیولوژیک با استفاده از آنالیز سیتوژنتیک لنفوسیت های خون محیطی انسان کاربرد وسیعی در تخمین دز پرتو در موارد پرتو گیری شغلی وحوادث پرتوی، به خصوص در مواردی که دزیمتری فیزیکی موجود نبوده و یا اطلاعات حاصل از آن دقیق نباشد، دارد. اطلاعات حاصل از دزیمتری بیولوژیکی، پزشک را در اتخاذ تدابیر درمانی مناسب کمک می کند. چندین روش سیتوژنتیک جهت تخمین دز بیولوژیکی وجود دارد که با این روش ها می توان انواع آسیب های کروموزومی ناپایدار و پایدار ناشی از پرتو را سنجیده و با استفاده از منحنی کالیبراسیون مناسب که قبلاً در آزمایشگاه و با پرتوهایی با همان کیفیت تهیه شده باشند، دز جذب شده را تخمین زد. در حال حاضر، دزیمتری بیولوژیکی بر اساس بررسی کروموزوم های دی سانتریک روش اصلی و معتبر تخمین دز در موارد پرتو گیری شغلی و حوادث پرتوی است. علاوه بر آن آنالیز جابه جایی های کروموزومی با رنگ آمیزی (fish)، سنجش ریز هسته یا میکرونوکلئوس(mn) و تراکم پیش رس کروموزومی(pcc) از دیگر روش های سیتوژنتیک در بیودزیمتری هستند. نشانگرهای بیولوژیک دیگری نیز وجود دارند که به دلایل مختلف کاربرد آن ها محدود و یا در مرحله تحقیقاتی می باشد.

An overview of the cytogenetic methods in biological dosimetry

The growing use of ionizing radiation in various sectors of industry, medicine, agriculture and research has increased the risk of radiation exposure of staff and people. Ionizing radiation as a strong clastogen can cause different types of DNA damages and chromosomal aberrations. Biological dosimetry, based on the cytogenetic analysis of peripheral blood lymphocytes has a wide application in dose estimation of occupational and accidental radiation exposures, particularly in cases where the physical dosimetry data is not available or is not accurate. Biological dosimetry data assists physicians in the planning of appropriate therapy for exposed persons. There are different cytogenetic techniques for biological dose assessment using stable or unstable chromosomal aberrations and doseresponse calibration curves created by appropriate radiation qualities. At the moment, biological dosimetry based on the analysis of solid stained dicentric chromosomes, has become the main valid biological dosimetry technique for occupational and accidental radiation overexposures. However, there are other cytogenetic techniques for biological dosimetry such as analysis of translocations by FISH technique, micronucleus assay (MN) and Premature chromosome condensation (PCC) test. Other biological indicators have restricted applications or are in research and development stages.