تحلیل ‎بوم‏ سازگان هوش مصنوعی ایران و شناسایی خلاءهای نهادی و کارکردی آن

هوش مصنوعی، یکی از پیشران‏های اصلی زندگی بشر حداقل در دهه آینده خواهد بود. از این رو بسیاری از دولت ‌ها در صدد برنامه‌ریزی و استفاده از مزایای این فناوری برآمده‌اند. به همین منظور یکی از موضوعات مورد توجه، تحلیل بوم‏سازگان، و فراهم‏سازی زمینه توسعه این فناوری و تولید ثروت بوده است. اما یافته‏ های تحقیق نشان می‏دهد که هنوز بوم‏سازگان هوش مصنوعی در کشور به معنای واقعی شکل نگرفته و از نظر بلوغ، در مراحل شکل‏گیری ابتدایی است و هنوز وفاق نسبی بین بازیگران مختلف برای تقسیم کار و ماموریت‏ها وجود ندارد.در این مقاله، با استفاده از روش تحقیق کیفی و به استناد مطالعات کتابخانه ‏ای، مصاحبه ساختاریافته و پنل خبرگی، سعی شده است بوم‏سازگان هوش مصنوعی کشور تحلیل، و الگوی پیشنهادی برای بازطراحی آن نگاشت شود. الگوی پیشنهادی، شامل 16 کارکرد و هفت گروه بازیگر اصلی است که باید با یکدیگر در تعامل باشند. در الگوی مذکور، خلاء نهادهایی که در حال حاضر، یا وجود ندارند یا ایفای نقش ویژه‏ای نداشته‏اند، به چشم می‏آید که عبارتند از: خلا نهاد راهبری، خلا آگاهی‌بخش، خلا استانداردساز، خلا نهاد اخلاقی، خلا توسعه نوآوری، خلا نهاد حکمرانی داده، خلا کنسرسیوم‌ها و خوشه‌های کسب‌وکار و نهایتاً خلا نهاد شبکه‌ساز. علاوه بر این، در برخی از کارکردها، نهاد و یا سازمان‌هایی برای آن نقش در نظر گرفته شده‌اند، اما به علل مختلف، خروجی مطلوب و مناسب برای پیشبرد آن کارکرد در بوم‏سازگان دیده نمی‌شود. این ضعف‌های کارکردی عمدتاً مرتبط با نظارت، تحقیق و توسعه، تامین زیرساخت فنی و ارائه سایر خدمات فنی است.

analysis of the artificial intelligence ecosystem in iran and identifying institutional and functional gaps

artificial intelligence will be one of the main drivers of human life at least in the next decade. therefore, many governments are striving to plan and utilize the benefits of this technology. to this end, one of the focus areas has been the analysis of ecosystems and providing the groundwork for the development of this technology and wealth creation. however, research findings show that the artificial intelligence ecosystem in the country has not yet taken shape in the true sense, and it is in the early stages of formation, in terms of maturity. there is still no relative consensus among actors for dividing tasks and missions.in this article, using qualitative research methods and based on library studies, structured interviews, and expert panels, the country’s artificial intelligence ecosystem has been analyzed, and a proposed model for redesigning it has been mapped out. the proposed model consists of 16 functions and seven main actor groups that must interact with each other. in the proposed model, there are gaps in institutions that currently do not exist or have not played a significant role, which include: governance gap, awareness-raising gap, standardization gap, ethical institution gap, innovation development gap, data governance gap, consortia, business cluster gaps, and the network institution gap.in addition to these, in some of the functions, institutions or organizations have been considered for them, but for various reasons, the desired and suitable output for advancing that function is not seen in the artificial intelligence ecosystem. these functional weaknesses are mainly related to monitoring, research and development, technical infrastructure provision, and the provision of other technical services.