عوالم پیشین در روایات اهل‌بیت علیهم السلام

در اخبار مربوط به حوادث آغازین پیدایش گاهی به آفرینش اولیۀ تعدادی از عناصر پرداخته شده و گاهی به عوالم پیشین اشاره شده است. سخن در چیستی و ویژگی‏ها و ترتّب در میان عوالم نخستین فارغ از بررسی‏های عقلانی و استنادی به این اخبار، امری لازم و برجای‌مانده تلقّی می‏شود. عالم «انوار» اولین عالمی است که به نور الهی منسوب بوده است که در آن، انوار خاصی تحت الهامات روح‏القدس به تسبیح و تحمید الهی پرداخته‏اند. این عالم به انوار خاصی اختصاص داشته و تقدم و ترتّب وجودی بر دیگر عوالم عمومی داشته است. اولین عالم فراگیر و همگانی، «ارواح» نام دارد که دوهزار سال پیش از مرحلۀ بعدی (ذرّی) آفریده شده است. در این عالم از فرصتی که برای ارواح فراهم گردیده، آزمون‏هایی برای تعیین گرایش‏ها و جهت‏گیری‏های کلیِ آنان صورت گرفته است. بعد از مهیا شدن طینت حضرت آدم نیز ابدان ذرّه‏ای شکل‏ گرفته که برای این ابدان تطورات وجودی نظیر ظلّی، شبحی و ذرّیِ خاص از این روایات قابل استنباط است. به این اشکال وجودی در یک معنای عام نیز عالم ذرّ اطلاق شده که در این فرصت به یکی از مراحل آن، به نام «عالم اظلال» اشاره می‏شود.