بررسی تاریخی بازتاب مبانی کلامی مفسران در تفسیر «آیۀ خلود»

مسئله «خلود» در آیۀ 107 سورۀ «هود» با استثنای مشیت الهی همراه شده است که ذیل آن مفسران مسلمان دربارۀ خلود کافران در عذاب، اتفاق نظر داشته و خلودِ اهل کبائر از مومنین، نزد آن‌ها محل اختلاف است. پرسش مقالۀ پیشرو این است که آیا مفسران اشعری، معتزلی و امامی در تفسیر آیۀ خلود (هود: 107) متاثر از مذاهب کلامی خویش بوده اند یا آن‌که در مواردی، از اصول مذهب کلامی خویش عدول کرده اند؟ تحقیق حاضر بیان‌گرِ این نکته است که مفسران معتزلی و امامی در سده های مختلف تاریخی از گذشته تا به امروز متاثر از اندیشه های کلامی خویش بوده اند. مفسران اشعری متقدم تا قرن دهم نیز کاملاً متاثر از مذهب کلامی خویش به تفسیر آیه پرداخته اند، اما مفسران متاخر اشعری در قرن سیزدهم و چهاردهم در کتب خویش از تفسیر رایج میان اشاعره عدول کرده و در چارچوب جدیدی به تفسیر آیه پرداخته اند.