تحلیل آموزۀ «بداء» بر اساس روایات اهل‌بیت علیهم السلام

آموزۀ «بداء» از آموزه‌های مسلّم و انکارناپذیر کلام امامیه است. تبیین این آموزه و چگونگی آن از دیدگاه روایات اهل‌بیت به گونه‌ای که با مبانی خداشناسی در باب علم، قدرت، حکمت و اراده سازگار باشد، مسئله اصلی این پژوهش است. از دیرباز در میان متکلمان در باب چیستی بداء، بحث و گفت‌وگو بوده و اکثر باورمندان بداء به دلیل برخی مشکلات، آن را به معنای «نسخ» دانسته‌اند. با کاوش در روایات و بررسی دیدگاه آن‌ها دربارۀ مبانی مسئله بداء، همچون علم و اراده، به نظر می‌رسد می‌توان تحلیل متفاوتی از بداء داشت و آن را به تغییر اراده و پیدایش ارادۀ جدید تفسیر کرد. مطابق این دیدگاه، هم بر علم پیشینیِ خداوند و پیراستن آن از جهل تاکید شده و هم توجیه و تاویل خلاف ظاهر در روایات بداء راه پیدا نکرده است.