مفهوم‌‌شناسی مرجعیت علمی امامان معصوم

در سده اخیر نظریه‌‌ای از سوی طرفداران تقریب مذاهب اسلامی مطرح گشت که در بحث امامت بین دو مسئله زعامت سیاسی و مرجعیت علمی قائل به تفکیک شد؛ به‌‌گونه‌‌ای که مورد اول را مسئله‌‌ای تاریخی که امروزه نقش چندانی در مشکلات عملی جامعه مسلمانان ندارد و مورد دوم را مسئله‌‌ای کلامی اعتقادی که طرح آن می‌‌تواند گره‌‌گشای بن‌‌بست‌‌های جوامع اسلامی باشد، به شمار آورد. از این سبب لازم بود تا تعریف دقیقی ازمفهوم مرجعیت علمی امامان و چیستی آن ارائه شود. در این مقاله و در پاسخ به این سوال با استفاده از منابع حدیثی، تاریخی و کلامی و به شیوه توصیفی- تحلیلی، این نتیجه حاصل گشت که اصطلاح مرجعیت ائمه دو معنای منبع بودن، یعنی وجوب رجوع به قول، فعل و تقریر امام و معنای حاکم و داور بودن، یعنی هرگاه اختلافی در فهم یا تقریر و تبیین مسئله‌‌ای پیش آمد، گفتار، کردار و تقریر امام، فصل‌‌الخطاب و حاکم خواهد بود را در خود نهفته دارد و مفهوم یادشده مقیّد به قید و مشروط به شرط خاصی نیست. بازبینی منابع تاریخی- حدیثی نشان می‌‌دهد که مسلمانان و دانشمندان و بزرگان جامعه اسلامی در زمینه‌‌های مختلفی به آن بزرگواران رجوع کرده و در این رجوع فرقی بین علوم دینی و غیردینی نگذاشته‌‌اند؛ همچنین در طرف مقابل هم آن بزرگواران در هیچ موردی از پاسخگویی استنکاف نکرده و به تناسب رجوع‌‌های صورت‌‌گرفته، به سوال‌‌ها پاسخ داده و در اختلافات علمی موجود به داوری پرداخته‌‌اند.