نگاهی به خداشناسی و فرجام‌شناسی در دین اسلام و آیین سیک

آیین «سیک» به اعتقادِ بسیاری، حاصل ترکیب آموزه‌های اسلامی و برهمایی است. باید آیین سیک را بیشتر شناخت، تا راه برای نقد کلامیِ آن گشوده شود؛ از این ‌رو، برای فراهم آوردن مقدمات این کار، عقاید مبنایی آن را با آموزه‌های اسلامی شیعی مقایسه می‌کنیم. در خداشناسیِ اسلامی از توحیدِ در ذات، صفات، افعال و عبودیت گفته می‌شود که اساس دین است. در آیین سیک، مفهوم «یگانگی» گرانیگاه است. خدای «متعال» و «در همه‌جا حاضرِ» سیکها، خالقِ جهان است؛ همان‌طور که در اسلام عقیده این است. بنا به فرجام‌شناسیِ اسلامی، روح هنگام مرگ از بدن جدا می‌شود، تا روز قیامت در عالم برزخ می‌ماند، روز قیامت‌ به بدن‌ می‌پیوندد و در درگاه عدل الهی حاضر می‌شود؛ ولی سیک‌ها به «آواگوان» به معنای چرخۀ تولد و مرگ معتقدند. آیین سیک در خداشناسی با اسلام قرابت دارد و متاثر از آن است، اما در بحث فرجام‌شناسی با آیین‌های برهمایی و هندی قرابت دارد.