امکان پیدایشی دیگر در نشانه‌های حتمی ظهور

آموزۀ «بداء» از آموزه‌های بسیار مهم و تاثیرگذار در اندیشۀ امامیه است. این آموزه گسترۀ بسیار وسیعی دارد و در مسئله نشانه‌های حتمی ظهور امام عصر نیز مطرح می‌گردد. منشا پیدایش این مسئله، روایات دالّ بر امکان پیدایشی دیگر در تقدیرهای حتمی و از جملۀ آن‌ها علائم حتمی ظهور است. روایت خاصی از امام جواد نیز بر امکان بداء در نشانه‌های حتمی وجود دارد؛ در مقابل، روایاتی نیز بر ناممکن بودن تغییر در تقدیرهای حتمی دلالت دارند. روایاتی که بر امکان تغییر در تقدیرهای حتمی دلالت دارند، به دلیل قوّت متن و سند و هم‌چنین سازگاری با عقل مقدم خواهند بود، زیرا قول به عدم امکان تغییر در امور حتمی، راه یافتن عجز و ناتوانی خداوند در تغییر تقدیرها را در پی خواهد داشت؛ افزون بر این‌که جواز بداء در امور حتمی، شواهد قرآنی نیز دارد.