غزالی و اندیشه اشعری در عصر سلاجقه: تاثیر فکر زیبایی شناسی غزالی بر مبانی هنر اسلامی

نیمه سده پنجم تا اوایل سده ششم هجری، از جهت فراوانی علما و کثرت تالیفات و رشد و گسترش هنر اسلامی عصری ممتاز است. با افول حکومت آل بویه و روی کار آمدن سلجوقیان، مکتب معتزله تضعیف و اندیشۀ اشعری گسترش یافت. اما با وزارت نظام‌الملک و ایجاد مدارس نظامیه، اندیشۀ اشعری تحول یافت. تفکرات غزالی و نظام‌الملک در این دوره تغییراتی در مبانی اندیشه‌ای و همچنین مبانی زیباشناسی هنر را پدید آورد. تجلی این تغییر در ساخت مدارس، کاروان‌سراها و رباط‌ها هویدا شد. بستر و زمینۀ مبانی نظری زیباشناسی غزالی در تالیف آثار و بیان مباحث زیباشناسی به فراخور بحث در تاملات کلامی، اداری و اجتماعی او قابل‌پیگیری است. کتاب‌های احیا علوم‌الدین، کیمیای سعادت و نصیحۀ الملوک از مصادیق خلاقیت و تفکر او در توجه به مفاهیم زیباشناسی و هنر است. در این آثار، غزالی به‌عنوان یک مجدّد دینی، به دنبال احیای علم دین، سعادت بشری و توجه به زیباشناسی پدیده‌ها و نشان‌دادن وجوه هنری کنش‌های انسانی و نظام اجتماعی است. این توجهات و تاملات غزالی می‌تواند تاثیر خود را بر هنر اسلامی از طریق گسترش جریان اشعری‌گری در جامعه نشان دهد. ازاین‌رو، مسالۀ این تحقیق، شناخت و تحلیل تاثیر تفکر زیباشناسی غزالی بر مبانی هنر اسلامی است که با استفاده از شیوه تبیین تاریخی و رویکرد توصیفی - تحلیلی، با مراجعه به آثار غزالی بررسی می‌شود.اهداف پژوهش:بررسی نقش غزالی در گسترش و دگرگونی جریان اشعری در دوره سلجوقی.بررسی دیدگاه غزالی درباره مبانی زیبایی‌شناسی در هنر اسلامی.سوالات پژوهش:غزالی در گسترش و دگرگونی جریان اشعری در دوره سلجوقی چه نقشی داشت؟غزالی چه دیدگاهی درخصوص مسئله زیبایی‌شناسی در هنر اسلامی دارد؟

al-ghazali and ash’ari thought in the seljuk age: the impact of al-ghazali’s aesthetic thought on the foundations of islamic art

an important part of the ontology of iranian painting goes back to its foundations and mythological concepts. ferdowsi’s shahnameh is one of the most important texts, which is full of mysteries from the perspective of imagery and visual aspects of poetry. mythological concepts are one of the elements that create existence in these images. in this article, the authors specifically analyze the ontology and match the symbols; in mythology as well as in the image of kyomarth’s court from the shahnameh of tahmasbi, with the approach of islamic wisdom and mysticism, with the aim of discovering the factors that create existence in this image and examining the concepts and symbols of these elements of existence; and they are trying to answer the questions, firstly, what is the relationship between iranian and mythological aesthetics and islamic ontology with painting? secondly, what is the meaningful relationship between the symbolic elements and the existence of this painting? the present article has been compiled using the analytical-comparative method on the map of kyomarth court by collecting documents and analyzing the map. the findings show that the artist visually and symbolically used myths and features of nature as well as islamic wisdom and mysticism in order to conceptualize the story and give existence to the painting, and the artist made use of the shahnameh and the deep concepts of iranian wisdom and islamic literature and mysticism. that period has given a symbolic effect to existence in painting by projecting the elements of existence