تاثیر مضامین اخترشناسی بر نگارگری شاهنامه و آثار منظوم و مصوّر شاعران دورۀ اسلامی

پیشگویی آینده از طریق ستارگان یا اجرام فلکی از زمان پیدایش بشر یکی از مسائل و موضوعات آکنده از رمز و راز به‏شمار می‏آید که با همۀ پیچیدگی‏اش کاربردی زیادی در فرهنگ جهانی یافته است؛ به‌گونه‏‏ای که در سراسر زندگانی آدمیان می‏توان کارکرد‏هایی از نجوم و طالع‏بینی را مشاهده کرد. در ایران ‏نیز از گذشته‏های دور، پهلوانان و شاهان برای انجام کارهای مختلف مانند جنگ یا ازدواج یا سفر، خود را ملزم به هم‏اندیشی با منجّمان و پیشگویان خبره می‏دانستند یا برخی از وقایع آینده را که در خواب می‏دیدند، با بهره‏گیری از دانش ستاره‏شناسان، مورد تعبیر یا تفسیر قرار دهند. این مضمون در ادبیات و نگارگری دورۀ اسلامی نیز دیده می‌شود. مسئله پژوهش حاضر واکاوی مفاهیم اخترشناسی در شاهنامه و آثار منظوم و مصور شاعران دورۀ اسلامی است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده‌های منابع کتابخانه‌ای به رشتۀ تحریر درآمده است. نگارندگان در این پژوهش کوشیده‏اند به بررسی میزان تطابق یا تشابه مقوله‌های اخترشناسی در ابیات شاهنامۀ فردوسی و دیگر پارسی‏سرایان دورۀ اسلامی بپردازند. نتایج، نشان می‌دهد که پیش‏بینی اختر‏شناسان بر روند زندگی ایرانیان در دورۀ اسلامی تاثیر فراوان داشته است. بسیاری از شاهان پیش از انجام امور حیاتی به هم‏اندیشی با منجمان پرداخته و با شنیدن پیشگویی‏ها از زبان این افراد، تصمیمات خود را تغییر می‏داده‏اند.اهداف پژوهش:بررسی میزان کاربُرد اصطلاحات اخترشناسی در شاهنامه و آثار منظوم و مصور شاعران دورۀ اسلامی.بررسی چگونگی انعکاس اخترشناسی در نگارگری دورۀ اسلامی.سوالات پژوهش:اهمیت دانش نجوم، در شعر فردوسی و دیگر پارسی‏سرایان به چه میزان می‏باشد؟اخترشناسی در شاهنامۀ فردوسی و نگارگری دوره اسلامی چه بازتابی داشته است؟

the effect of astronomical themes on the painting of shahnameh and the poetic and illustrated works of poets of the islamic period

divining the future through stars or constellations has been one of the most mysterious issues since the creation of mankind . despite all it’s complexity and mystery, it has a deep application in world culture, in a way that the functions of divination and astrology can be observed through out human life. in iran too from the distant past, kings and heroes in order to do different things such as war or marriage or travel considered themselves obliged to think with expert astronomers and fortune tellers or interprete some future events that they dreamed of with the use of astronomer’s knowledge. the interpretation of such dreams may have contained messages of joy and victory or misfortune. astronomers and fortune tellers with instruments such as sand and astrolabe or zigzag observed the stars and constellations according to the position of the stars and the twelve towers saad and nahs determined the days. it was then reported to the king or ruler to find out if doing so would have a good or bad end. in this article the authors have tried to analyse the degree of conformity or similarity of astronomical categories in the verses of ferdowsi shahnameh and other persian poets of the islamic period. the results show that astronomers’ have had a great impact on the life process of iranians both before islam and in the islamic period. perhaps many kings consulted with astronomers before doing vital matters and changed of their decisions by hearing predictions from these people.