زمان روایی و عناصر توصیفی در رمان عالَمٌ بِلا‌خرائط جبرا ابراهیم جبرا و عبدالرحمن منیف بر اساس نظریه ژرار ژنت

زمان ازجمله عناصری هست که تاثیر شگرفی بر کلیت فضای روایی داستان‌ها می‌گذارد. ژرار ژنت نظریه‌پرداز فرانسوی عنصر زمان را از مولفه‌های اصلی پیشبرد هر روایت می‌داند و آن را به دو نوعِ زمان دال (مقدار زمان خوانش متن) و زمان مدلول (مقدار زمان رخدادهای داستان) تقسیم می‌کند و میان آن دو، سه سطح نظم و تداوم و بسامد را مطرح می‌کند. رمان «عالم بلاخرائط» محصول مشترک دو رمان‌نویس بزرگ جهان عرب، جبرا ابراهیم جبرا و عبدالرحمن منیف است که با تمی اجتماعی، تصویری از جوامع عربی را در سال 1979م ارائه داده است. یکی از ویژگی‌های برجسته این رمان کاربرد عنصر زمان با انواع و سطوح مختلف آن است که پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی، با استناد به الگوی ساختاری ژنت در پی بررسی دقیق آن بر‌آمده است. رهیافت این جستار حاکی از آن است که روایت در سرتاسر رمان با سیر نابهنگام خود، به شیوه خاطره‌گویی راوی (علاء‌الدین) نقل شده است، اما در دل همین گذشته‌نگری‌ها، آینده‌نگری‌هایی نیز به چشم می‌خورد که با پیچیدگی روایی خاصی در همان قالب گذشته‌نگری، روایت شده است. بارز‌ترین آینده‌نگری‌ها، پیشگویی‌های فال‌گیرانه شخصیت فرعی داستان (عمه نصرت) است که از سرنوشت شخصیّت‌های رمان پرده بر‌می‌دارد. تداوم این رمان 383 صفحه‌ای که شامل زمان تقویمی شش ماهه است، به سبب کاربرد درنگ‌های توصیفی فراوان، با شتاب منفی کل متن همراه است. کارکرد انواع بسامدها در این رمان به میزان چشمگیری متداول است، امّا بسامد مفرد از نوع معمول بیشترین کاربرد را دارد.اهداف پژوهش:بررسی ظرفیت‌های ادبی-روایی عنصر زمان در رمان عالم بلا‌خرائط.بررسی نقش هر یک در روایت داستان و معرّفی و تحلیل شخصیّت‌های آن.سوالات پژوهش:جبرا ابراهیم جبرا و عبدالرحمن منیف تا چه حدّی توانسته‌اند از ظرفیت‌های ادبی-روایی عنصر زمان در رمان عالم بلا‌خرائط بهره‌مند گردند؟انواع مولفه‌های زمان و نقش هر یک در روایت داستان و معرّفی و تحلیل شخصیّت‌های آن چیست؟

narrative time and descriptive elements in jabra ibrahim jabra and abdul rahman manif

time is one of the elements that has a tremendous impact on the overall narrative space of stories. the french theorist gerard genet considers the element of time as one of the main components of the development of any narrative and divides it into two types of signifier time (the amount of time to read a text) and signified time (the amount of time of story events). raises the frequency. the novel &the immaculate conception& is a joint production of two great novelists of the arab world, jabra ibrahim jabra and abdul rahman manif, who presented a picture of arab societies in 1979 with a social theme. one of the salient features of this novel is the use of the element of time with its different types and levels. the approach of this essay indicates that the narrative is narrated throughout the novel with its untimely course, in the manner of the narrator (aladdin)’s reminiscences, but in the heart of these retrospectives, there are also futurisms that with a certain narrative complexity in the same retrospective format. it has been narrated. the most obvious foresight is the fortune-telling predictions of the sub-character of the story (aunt nusrat), which reveals the fate of the characters in the novel. the continuation of this 383-page novel, which includes a six-month calendar time, is accompanied by a negative acceleration of the whole text due to the use of many descriptive points.