تجلی مفهوم رمز در هنر اسلامی بر اساس تئوری نشانه‌شناسی فرهنگی امبرتو اکو (مطالعه موردی : طلسم های ایرانی- اسلامی)

نمادها و نشانه ها از اولین مفاهیمی هستند که بشر به علل مذهبی، سیاسی و اجتماعی از آن ها استفاده کرده است. این کاربرد به‌رغم تحول در حیات بشر به‌نوعی تداوم یافته و خود را در هنرها و صنایع مختلف منعکس ساخته است. در فرهنگ اسلامی نیز، نمادها و نشانه ها دارای اهمیت خاصی در انتقال مفاهیم بوده اند. هنر اسلامی گنجینه وسیعی از معانی عمیق عرفانی و حکمت الهی است که ریشه در بنیان های معنوی و الهی دارد. نقوش در آثار هنر اسلامی، دروازه ورود به معارف باطنی روح و هستی راستین است که نگرش توحید را به عنوان رکن اصلی اسلام تقویت می‌کند. اهمیت کاربرد نقوش در زیبایی شناسی آثار اسلامی در معانی نهفته و عمیقی است که بیانگر روح حاکم بر آثار هنری است. مطالعه گنجینه عظیم هنر اسلامی در بستر رویکردهای فلسفی و تعمق در جنبه درونی این هنر و زبان رمزگونه آن که حاوی بنیان هایی متافیزیکی و عرفانی بوده، از اهمیت انکارناپذیری برخوردار است. در این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و رویکردی توصیفی و تحلیلی سعی شده به مطالعه و بررسی معنای نمادین و لسان تمثیلی این هنر پرداخته شود. از آنجایی که گسترۀ هنر اسلامی و تولیدات آن بسیار وسیع است، در پژوهش پیش‌رو تولیدات علوم غریبه و به طور اخص طلسم های ایرانی اسلامی‌ که از حیث ارزش بصری و  بُعد معنایی بسیار غنی هستند، مطالعه شده‌اند. برای آنکه چارچوب نظری مشخصی برای تحلیل موضوع پیش‌رو داشته باشیم، این پژوهش بر اساس تئوری نشانه شناسی فرهنگی امبرتو اکو نشانه‌شناس سرشناس ایتالیایی، تحلیل و بررسی شده است. یافته های پژوهش حاکی از انطباق نشانه شناسی امبرتو اکو درباره ریشه های فرهنگی بر نظام معنایی و نمادین در طلسم های اسلامی است.اهداف پژوهش:1. ارائه مطالعه‌ای تحلیلی از مفهوم رمز در بستر کاربری‌های گوناگون تولیدات علوم غریبه.2. معرفی ریشه های فرهنگی موثر در فرآیند شکل‌گیری معنا و رمز بر اساس آراء نشانه شناسی امبرتو اکو.سوالات پژوهش:1. چه عوامل فرهنگی در شکل گیری نشانه ها و رمز‌ها در هنر اسلامی نقش داشته اند؟2. چگونه می توان با رویکرد نشانه شناسی فرهنگی اکو، نمود رمز را در آثار هنر ایرانی اسلامی مطالعه و تحلیل کرد؟

the concept of the symbol in islamic art based on cultural semiotic theory of umberto eco (case study: iranian-islamic talismans)

islamic art has a wide treasure of deep mystical meanings and divine wisdom, because this art is rooted in spiritual and divine foundations. the motifs in the works of islamic art are the gateway to cognition knowledge and actual soul which strengthens the viewpoint of monotheism as the main pillar of islam. the importance of using motifs in the aesthetics of islamic works lies in deep and profound meanings which expresses the spirit of the works of art. study of the great treasure of islamic art in the context of philosophical approaches and contemplation on the inner aspect of this art and its symbolic language, which contained metaphysical and mystical foundations, has undeniable importance. in this article, by using the library research method and a descriptive-analytical approach an attempt has been made to study the symbolic meaning and allegorical language of this art. since the scope of islamic art and its productions is extremely wide, in the forthcoming research, the products of occult sciences and in particular iranian-islamic talismans which are very rich in visual value and semantic dimension have been studied. furthermore, to have a clear theoretical framework for analyzing the subject ahead, the findings of this study will be analyzed based on the theory of cultural semiotics of the famous italian semiotician umberto eco. the research findings indicate the adaptation of umberto eco’s semiotics about cultural roots to the semantic and symbolic system in islamic spells.research aims:1- presenting an analytical study of the concept of symbol in the context of various uses of occult science products.2- introducing effective cultural roots in the formation process of meaning and symbol based on eco’s semiotic ideas.research questions:1- what are the cultural factors influencing the formation process of signs and symbols in islamic art that are perceived from the productions of occult sciences?2- 2. how can the expression of mystery in iranian-islamic works of art be studied and analyzed with the eco-cultural semiotics approach?