حضور امام رضا و گسترش تحولات تشیع در خراسان بزرگ و انعکاس آن در آثار تاریخی وقف شده آستان قدس رضوی

مردم خراسان بزرگ در نیمه نخست قرن اوّل هجری، اسلام را پذیرفتند. در این هنگام تشیّع طرفداران محدودی داشت لیکن از آغاز سده ی سوم با وجود اقتدار حاکمان عباسیِ اهل سنّت، تشیّع مذهب غالب مردم شهرها و روستاهای خراسان گردید. شروع این کار با حضور امام رضا (ع) و اقدامات ایشان بود. ولی در ادوار تاریخی بعد از آن تا  قرن دهم دوباره تشیع در اقلیت قرار گرفت. با این حال در نتیجه عوامل مختلفی مجدداً تشیع در این منطق رونق گرفت. مسئله ای که در اینجا می توان مطرح کرد میزان تاثیرگذاری موقوفات آستان قدس رضوی در گسترش تشیع است. پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر داده های منابع کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که توسعه فرهنگ شیعه از کارکردهای موقوفات آستان قدس است و در راستای این کارکرد، اقدامات چون رشد مراکز علمی و آموزشی، ایجاد و توسعه کتابخانه ها و کتاب های علمی و مذهبی، ایجاد فضاهای زیارتی و عبادی، دایرکردن دارالشفاء، برگزاری مراسمات مذهبی عزاداری و اعیاد انجام شده است. افزایش موقوفات آستان قدس را نشان می دهد که موقوفات در راستای گسترش تشیع گام برداشتند و ایجاد و توسعۀ امکانات رفاهی و فرهنگی در حرم رضوی فرهنگ شیعه را نهادینه کرد. اهداف پژوهش:1. بازشناسی چگونگی و زمان گسترش تشیع در خراسان.2. مطالعه نقش موقوفات آستان قدس رضوی در گسترش تشیع در خراسان.سوالات پژوهش:1. چه عاملی از قرن دهم به بعد تشیع را گسترش داد؟2. موقوفات آستان قدس رضوی به عنوان یکی از قدیمی ترین نهادهای مذهبی  چه نقشی در گسترش فرهنگ تشیع در خراسان داشتند؟

the presence of imam reza (as) and the advancement of shiite developments in greater khorasan and its reflection in the historical monuments dedicated to astan quds razavi

the people of greater khorasan converted to islam in the first half of the first century ah. at that time, shiism had limited supporters; however, from the beginning of the third century, despite the authority of the abbasid rulers, shiism became the dominant religion of the people of the cities and villages of khorasan. the beginning of this work initiated with the presence of imam reza (as) and his actions. nonetheless, in historical periods subsequently, until the tenth century, shiism was once again a minority. however, as a result of various factors, shiism flourished again with the mentioned rationality. the issue under study in this paper is the degree of the effectiveness of the endowments of astan quds razavi in ​​the growth and expansion of shiism. the present research is accomplished via descriptive and analytical methods and relying on the data of library resources. the findings of the research indicate that the development of shiite culture is one of the functions of the endowments of astan quds; in this regard, actions such as the growth of scientific and educational centers, development of libraries, publication of scientific and religious books, creation of pilgrimage and prayer areas, establishment of the dar al-shafa, organization of religious ceremonies and festivals can be mentioned. the increase in endowments of astan quds demonstrates that the accomplished actions took a large step towards the spread of shiism; thus, the creation and development of welfare and cultural facilities in the razavi shrine has succeeded in institutionalizing the shiite culture.research aims:1. recognizing how and when shiism developed in khorasan.2. studying the role of astan quds razavi endowments in the advancement of shiism in khorasan.research questions:1. what factor triggered the development of shiism from the tenth century onwards?2. what role did the endowments of astan quds razavi, as one of the oldest religious institutions, play in the advancement of the shiite culture in khorasan?