واکاوی و برجسته سازی صفات و شخصیّت زن از نگاه فردوسی و انعکاس آن در شاهنامه بایسنقری (دو نگاره زال و رودابه و دیدار اردشیر و گلنار)

ادبیّات هر قوم و نژادی، بیانگر نگرش آنان نسبت به شخصیّت ها و مقوله های فردی و اجتماعی است. ادبیات داستانی یکی از شاخه های مهم ادبیات در ایران است که مطالعه آن نقش مهمی در بازشناسی عناصر و دیدگاه های فرهنگی دارد. شخصیّت های داستانی از طریق انتساب خصیصه‌های فردی، اجتماعی، فرهنگی و ... در یک متن ادبی معرفی می‌شوند. در این بین، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به شخصیّت زنان در روایات داستانی و شعری ادبیّات کهن ایران دیده می‌شود. بررسی نقش زنان در اغلب داستان‌های مشهور حماسی، نقش آفرینی و بازتاب سیمای متفاوت آنان در داستان‌ها، در شمار بحث‌هایی است که همیشه مورد مناقشه اهل فن و تحقیق بوده است. یکی از منابع ادبی که به این موضوع توجّه داشته است، شاهنامه بایسنقری است که نسخه کهن نگاره دار شاهنامه فردوسی از دوره تیموری؛ سده نهم هجری قمری و در قالب نوآوری‌های مکتب نگارگری هرات (خراسان) می‌باشد. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای درصدد است که به جنبه‌های مختلف شخصیّت و صفات زنان از جمله: عشق و شیفتگی، زیبایی و دلفریبی، پادشاهی و مملکت داری، ازدواج و همسرداری، عفاف و پوشیدگی، خیانت و بی وفایی در طول دو نگاره «زال و رودابه» و «دیدار اردشیر و گلنار» در شاهنامه بایسنقری که مبتنی بر تحلیل باشد، بپردازد. نتایج این پژوهش بیانگر این است که حضور نگاره‌های زنان در شاهنامه بایسنقری لطافت خاصّی به این اثر بخشیده و زنانی که فردوسی به توصیف آن‌ها در شاهنامه پرداخته است، نسبت به زنان عصر خود دارای ویژگی‌های منحصر به فردتری هستند. اهداف پژوهش:1. واکاوی صفات و شخصیّت زن از نگاه فردوسی.2. شناسایی مصداق‌های بارز شخصیّت و صفات زنان در نگاره های شاهنامه بایسنقری.سوالات پژوهش:1. فردوسی چه مواردی از صفات و شخصیّت زن را در داستان‌های شاهنامه نشان داده است؟2. صفات و شخصیّت زن از نگاه فردوسی در نگاره های شاهنامه بایسنقری چگونه انعکاس یافته است؟

an analysis on emphasizing female personalities and qualities from the viewpoint of ferdowsi and their reflections in baysanghari shahnameh (two paintings of zal and rudabeh and the meeting of ardeshir and golnar)

the literature of every population express their attitude towards individual and social personalities and categories. fiction is one of the most central branches of literature in iran, the study of which plays an important role in recognizing cultural elements and perspectives. fictional characters are presented in a literary text through the attribution of individual, social and cultural characteristics among many other features. in the meantime, dissimilar views on the personality of women can be percieved in the narrative and poetic chronicles of ancient iranian literature. examining the role of women in most popular epic stories, role-playing and reflecting their different appearances in the stories are among the topics that has always been debated by experts and researchers. one of the literary sources that has considered this issue is baysanghari shahnameh. this shahnameh is the ancient version of ferdowsi’s shahnameh belonging to the timurid period, the ninth century ah, completed following the principals and innovations of the herat (khorasan) school of painting. this research whilst following a descriptive-analytical method and collecting information via library method seeks to address various aspects of women’s personality and traits, including love, fascination, beauty, charm, monarchy, patriarchy, marriage, conceit, chastity, infidelity and unfaithfulness. examining the two paintings of zal and rudabeh and the meeting of ardashir and golnar in the shahnameh of baysanghar are the main research material of this paper. the results of this study indicate that the presence of women in the shahnameh of baysanghari have given a distinct fairness to this famous poetic artwork; moreover, ferdowsi has described women in his shahnameh with more unique features than women of his time.research aims:1. an analysis of female traits and personalities from ferdowsi’s point of view.2. an identification of obvious examples of women’s personalities and traits in the paintings of baysanghari shahnameh.research questions:1. what aspects of female traits and personalities have ferdowsi expressed in shahnameh stories?2. how are the traits and personalities of women reflected in the drawings of baysanghari shahnameh from ferdowsi’s point of view?