تقابل شریعت و طریقت در دوران صفوی (با تکیه‌بر دیدگاه مقدس اردبیلی در کتاب حدیقه‌الشیعه)

صوفیان صفوی که با فعالیت شیخ صفی‌الدین اردبیلی در قرن هفتم کار خود را آغاز کردند، به‌مرور زمان از همسویی شرایط سیاسی و اجتماعی زمانه بهره گرفته و چنان کوشیدند تا جایی که دو قرن بعد همین صوفیان تبدیل به سپاهیان جانبازی شدند که حکومت صفوی را شکل دادند. در دوران پس از شاه اسماعیل صفوی و تثبیت قدرت صفویان، درحالی‌که بخشی از نیاز به فقه شیعه با مهاجرت علمای شیعه به ایران فراهم شد، به‌مرور جایگاه فقها ارتقاء یافت. فقهای شیعه با مناسک صوفیان و عمل نکردن به احکام توسط ایشان، مخالف بودند و درصدد بودند تا ولو با توسل به حکومت صفوی از بی‌توجهی صوفیان به احکام فقهی بکاهند. مقدس اردبیلی به‌عنوان بارزترین فقیه شیعی در قرن دهم، در زمرۀ مخالفان سرسخت صوفیان بود. مطالعه حاضر برای بررسی علل مخالفت مقدس اردبیلی با صوفیان در کتاب حدیقه‌الشیعه انجام‌شده است و بر این نکته تاکید دارد که نظر به جایگاه صوفیان در جامعه صفوی، آیا رویکرد منفی مقدس اردبیلی در قالب تقابل تاریخی فقها و صوفیه بر این رویه اثرگذار بوده است یا موقعیت خاص صوفیان عصر صفوی عامل اصلی آن بود؟ نتایج پژوهش که از بررسی منابع کتابخانه‌ای با تحلیل محتوا به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که فضای تاریخی دوران تثبیت و نیاز به نهادهای دینی و حکومتی، زمینه رقابت فقها و صوفیه را تشدید کرد. مقدس اردبیلی با استناد به منابع فقهی، اعمال و رفتار صوفیان را نامشروع و مجرمانه می‌داند. او ضمن تکفیر صوفیان، هیچ تمایزی بین خوب و بد این گروه قائل نشده است.اهداف پژوهش:1. واکاوی علل تقابل طریقت و شریعت در دوره صفوی.2. بررسی ارتباط طریقت و شریعت از دیدگاه مقدس اردبیلی با تکیه بر کتاب حدیقه الشیعه.سوالات پژوهش:1. علل تقابل طریقت و شریعت در دوره صفوی چه بود؟2. مقدس اردبیلی در کتاب حدیقه الشیعه چه دیدگاهی درباره شریعت و طریقت دارد؟

the confrontation of sharia and tariqat in the safavid era (based on the view of moghadas ardabili in the book of hadighat-al shi’ah

the safavid sufis, who began their work with the activities of sheikh safi al-din ardabili in the seventh century, over time, took advantage of the alignment of political and social conditions of the time and attempted that two centuries later the same sufis became veteran troops that formed the safavid rule. in the period after shah ismail and the consolidation of safavid power, while the need for shiite jurisprudence was partially met by the migration of shiite scholars to iran, the status of jurists gradually raised. shiite jurists were opposed to the rites of the sufis and their non-observance of the rulings, and sought to reduce the sufis’ disregard for the rulings of the jurisprudence, even by appealing to the safavid rule. moghadas ardabili, as the most prominent shiite jurist in the tenth century, was among the staunchest opponents of the sufis. the present study has been conducted to investigate the causes of ardabili’s holy opposition to sufis in the book hadith al-shi’ah and emphasizes that according to the position of sufis in safavid society, moghadas ardebili’s negative approach in the form of historical confrontation between jurists and sufis has influenced this practice and situation that was specific to the sufis of the safavid era? the results of the research that are obtained from the study of library resources achieved by content analysis show that the historical atmosphere of the period of stabilization and the need for religious and governmental institutions intensified the competition between jurists and sufis. moghadas ardabili, citing jurisprudential sources, considers the actions and behavior of sufis to be illegitimate and criminal. while excommunicating the sufis, he did not distinguish between the virtuous and the immorality of this group.research aims:analysis of the causes of the conflict between tariqah and sharia in the safavid period.examination of relationship between tariqah and shari’a from viewpoint of moghadas ardabili, relying on the book of hadighat-al shi’ah.research questions:what were the reasons for the confrontation between tarighat and sharia in the safavid period?what is the opinion of moghadas ardebili on shari’a and tariqah according to his book hadighat-al shi’ah?