هویت ایرانی در داستان ها و استعاره های تاریخ بیهقی از دوره غزنویان

هویت یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی به شمار می‌رود؛ پدیده‌ای چند وجهی که مبانی و معانی گوناگونی را از مناظر مختلف نمایان می‌سازد. در یک نگاه کلی می‌توان هویت را حاصل دیالکتیک نظام ذهنی و ساختار اجتماعی و فرهنگی قلمداد نمود. با اتخاذ نگاه هویتی، تاریخ گزارش صرف رویدادها و وقایع نیست و مورخ تنها یک گزارشگر ایستا و غیرفعال به نظر نمی‌رسد، بلکه مورخ و اثرش، دارای هویت هستند که در ساختار کلی دیگر هویت‌ها معنا می‌یابند. هویت ملی زیرمجموعه‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آن، اهمیت به زبان در ابعاد مختلف آن، توجه به فرهنگ ملی و باستانی و اشاره به باورها و عقاید کهن ملی است. تاریخ بیهقی یکی از آثار تاریخی ارزشمند از تاریخ ایران در دوره اسلامی است. بررسی هویت ایرانی در این اثر، مسئله ای قابل تامل است. این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی با تکیه بر داده های کتابخانه ای انجام شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که هر چند عصر غزنوی را باید دوران «ضعف هویت ایرانی» قلمداد نمود و علّت اصلی آن ایرانی نبودن رگ و ریشۀ حاکمان و نفوذ خلفای بغداد در ایران بوده است، اما بیهقی همانند فردوسی، دیگر خراسانیِ احیاکنندۀ ادب فارسی، آستین همت بالا زده و در لابه‌لای تاریخش به بیان آداب‌ورسوم کهن ایرانی، مراسم‌های ملی و اشعار و امثال ایرانی پرداخته است. بیهقی در خلال ذکر تاریخ  به مناسبت‌های مختلف از شاعرانی چون رودکی، عنصری، بو حنیفۀ اسکافی، دقیقی لبیبی و برخی شعرای ناشناس ابیاتی را نقل کرده تا گامی در جهت حفظ و اشاعۀ زبان و ادب فارسی و احیای فرهنگ ایرانی داشته باشد. وی 319 بیت فارسی و 290 ضرب‌المثل فارسی را در مجلدات تاریخ بیهقی آورده و در مقابل، تنها 128 بیت عربی و 77 ضرب‌المثل عربی به‌کاربرده است. همچنین وی در 4 مورد به آداب و رسوم کهن ایرانی اشاره کرده است. اهداف پژوهش: 1.بررسی رابطه تحولات تاریخی و سیاسی با مقوله هویت ملی. 2.بررسی زمینه های رویارویی و تقابل ایرانیان با پدیده تهاجم فکری اقوام بیگانه و شرح رفتارهای مدنی و مبارزات فرهنگی ابوالفضل بیهقی. سوالات پژوهش: 1.فرآیند هویت در کتاب تاریخ بیهقی چگونه بوده است؟ 2.جریانات اجتماعی در دوره غزنوی چه تاثیری بر هویت ملی ایرانیان داشته است؟

Iranian Identity in the Stories and Metaphors of Beyhaqi Illustrated History of the Ghaznavid Period

Identity is one of the most complex concepts in the field of humanities and social sciences; A multifaceted phenomenon that reveals different principles and meanings from dissimilar perspectives. In a general view, identity can be considered as the result of the dialectic of the mental system and social and cultural structure. By adopting an identity view, the history of the report is not merely events, and the historian does not appear to be purely a static and inactive reporter, but the historian and his work have identities that find meaning in the general structure of other identities. National identity has several subsets, the most important of which is the status of language in its various dimensions, attention to national and ancient culture, and reference to ancient national beliefs and convictions. The history of Beyhaqi is one of the valuable historical monuments of the history of Iran in the Islamic period. The study of Iranian identity in this work is a matter for reflection. This research has been done by a descriptive and analytical method based on library data. The findings of the study indicate that although the Ghaznavid era should be considered a period of weak Iranian identity and the main reason was the nonIranian roots of the rulers and the influence of the Baghdad caliphs in Iran, but Beyhaqi, like Ferdowsi, revived other Khorasanis. Persian literature has accomplished great efforts and in the margins of history has expressed the ancient Iranian customs, national ceremonies and Iranian poems and proverbs. During the mention of history, Beyhaqi has quoted verses from poets such as Rudaki, Ansari, Bo Hanifa Scafi, Daqiqi Labibi and a number of unknown poets on various occasions in order to take a step towards preserving and spreading the Persian language and literature and reviving Iranian culture. He has quoted 319 Persian verses and 290 Persian proverbs in the volumes of the history of Beyhaqi, and in contrast, he has used only 128 Arabic verses and 77 Arabic proverbs; moreover, he has also referred to ancient Iranian customs in four cases. Research aims: 1. Examining the relationship between historical and political developments and the category of national identity. 2. Inspecting the fields of confrontation and conflict of Iranians with the phenomenon of intellectual invasion of foreign ethnic groups and the description of Abolfazl Beyhaqi’s civil behaviors and cultural struggles. Research questions: 1. What was the process of identity in the history of Beyhaqi? 2. What effect did social currents in the Ghaznavid period have on the national identity of Iranians?