مقایسه‌ی کاربرد رنگ در ابیات و عناصر بصری نگارگری در دو اثر منظوم «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون»

رنگ‌ها دارای ویژگی‌های بصری، معنایی و روانی خاصی هستند که این ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد، آنها را در زمره‌ی مهم‌ترین ابزارهای خلق آثار هنری قرار داده است. رنگ در ادبیات، به عنوان یکی از هنرهای هفتگانه، بازتابی چشمگیر دارد. گویندگان و سخنوران چیره‌دست از رنگ به مثابه‌ی ابزاری کارآمد در تصویرسازی، خیال‌پردازی و انتقال مفاهیم بهره جسته‌اند. از همین‌رو با بررسی و تحلیل شیوه و میزان استفاده از عنصر رنگ در آثار شاعران و نویسندگان، می‌توان تا حدودی به زوایای پنهان و ساختار کلی آثار پی برد. با تکیه بر این ویژگی، در مقاله‌ی پیشِ رو دیدگاه نظامی نسبت به مقوله‌ی رنگ، میزان استفاده‌ی او از این عنصر و مقایسه و تحلیل رنگ‌های سیاه (مولفه‌ی اندوه)، سفید (مولفه‌ی امید)، سرخ (مولفه‌ی هیجان)، زرد (مولفه‌ی شادی)، سبز (مولفه‌ی معنویت) و آبی (مولفه‌ی آرامش) در دو منظومه‌ی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون» بررسی شده است. روش انجام این تحقیق، تحلیل محتوا و حجم نمونه، کلیه رنگ‌واژه‌های موجود در دو اثر نظامی گنجوی بوده است. جامعه‌ی آماری نیز کلیه اشعاری است که حاوی رنگ‌واژه هستند. در تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی از قبیل توزیع و درصد فراوانی مولفه‌ها، جداول، نمودارهای ستونی و دایره‌ای استفاده شده است. مقایسه‌ی رنگ‌ها به عنوان مولفه‌های معنادار در آثار مذکور نشان می‌دهد که رابطه‌ی معناداری میان میزان استفاده از رنگ‌ها و محتوای هر یک از این دو مجموعه وجود دارد؛ عناصر امید، شادی و آرامش در «خسرو و شیرین» نسبت به «لیلی و مجنون» بیشتر و عناصر هیجان، معنویت و اندوه در «لیلی و مجنون» افزون بر «خسرو و شیرین» است. محققان پژوهش حاضر با استناد به این نتایج باور دارند که نظامی ضمن داشتن یک نگاه کلی به درون‌مایه‌ی داستان‌های خود، در استفاده از جزئیات نیز نهایت دقت را به خرج داده و از تمامی این جزئیات در زمینه‌ی یک ساختار کلّی بهره جسته است.   اهداف پژوهش: 1.بررسی میزان رنگ‌های به‌‌ کار رفته در دو منظومه‌ی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون».2.مقایسه‌ی بسامد رنگ‌واژه‌ها به عنوان مولفه‌های امید، اندوه، شادی، هیجان و معنویت در دو منظومه‌ی «خسرو و شیرین» و «لیلی و مجنون». سوالات پژوهش:1.بار روانی و معنایی رنگ‌های گوناگون از نظر نظامی چگونه است؟2.بسامد رنگ‌های مختلف در دو مجموعه‌ی «لیلی و مجنون» و «خسرو و شیرین» به چه میزان است و چه ارتباطی میان میزان رنگ‌ها و محتوای آثار یادشده وجود دارد؟

The Conceptual Application of Color in the Khosrow and Shirin and Leily and Majnoon Literary Collections

Colors have a distinctive visual, semantic and psychological assets that has made them the most imperative tool for creating works of art. Color in literature is considered as one of the seven arts. Dominant speakers and lecturers have used color as an effective tool in illustrating, imagining, and conveying concepts. Therefore, by examining and analyzing the method and extent of applying the element of color in the works of poets and writers, it is possible to comprehend the implied approaches and the general structure of such works. Based on this feature, in the following article, the perspective of Nezami and his outlook towards the category of color and the extent of his use of this element and the comparison and analysis of the colors: black (component of sadness), white (component of hope), red (component of emotion), yellow (component of happiness), green (component of spirituality) and blue (component of tranquility) have been studied in his two famous poems Khosrow and Shirin and Leily and Majnoon. The method of this research is based on content analysis and the sample size includes all the applied colorwords in the two literary artworks of Nizami Ganjavi; furthermore, the statistical community consists of all poems that contain colorwords. In data analysis, descriptive statistical methods such as distribution and frequency percentage of components, tables, bar graphs and circles have been used. Comparison of colors as noteworthy components in these works shows that there is a significant relationship between the use of colors and the content of the two literary collections; the elements of hope, happiness and peace in Khosrow and Shirin are more visible than Leily and Majnoon and the elements of excitement, spirituality and sorrow in Leily and Majnoon are more observed compared to Khosrow and Shirin. Based on the results, the researchers of the present study consider that Nezami, while having an overview of the theme of his stories, has also been extremely careful in using details and has applied all specifics in the context of a general structure. Research objectives: 1. Investigating the quantity of colors used in the two poems Khosrow and Shirin and Leily and Majnoon. 2. Comparing the frequency of colorwords as components of hope, sadness, happiness, excitement and spirituality in the two poems Khosrow and Shirin and Leily and Majnoon. Research questions: 1. What is the psychological and semantic burden of different colors from Nezami’s point of view? 2. What is the frequency of different colors in the two collections Lily and Majnoon and Khosrow and Shirin and what is the relationship between the amount of colors and the content of the mentioned works?