فرم‌گرایی نگاره‌های نسخه ثواقب‌المناقب شاهکار نگارگری مکتب بغداد قرن دهم هجری

ثواقب المناقب، شرح حال عارفان و صوفیان به خصوص مولانا جلال‌الدین محمد بلخی است که با کمی چاشنی، اغراق شده‌است. این اثر اولین بار توسط احمد بن محمد و بار دیگر توسط عبدالوهاب بن جلال‌الدین محمد همدانی در سال 947 هجری تلخیص و در سال 998 هجری به دستور سلطان مراد سوم عثمانی به ترکی ترجمه شد. از نسخه ثواقب‌المناقب، دو کپی مصور متعلق به مکتب نگارگری بغداد که در دوران استیلای حاکمان عثمانی در بغداد (اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری) تولید گردید، موجود است. تمرکز این پژوهش بروی فرم‌گرایی نسخه مصور ثواقب‌‌المناقب موجود در کتابخانه مورگان نیویورک است که به عنوان یکی از شاهکارهای مکتب نگارگری بغداد قرن دهم هجری شناخته شده است. این پژوهش با تکیه بر آراء کلایو بل، از مشهورترین و صریح‌ترین نظریه‌پردازان انگلسیی اوایل قرن بیستم میلادی، در حوزه فرم‌شناسی انجام خواهد شد. فرم‌شناسی رویکردی است به هنر که به جای تاکید بر محتوا، بر اهمیت شکل به منزله سرچشمه ی جاذبه‌ ی ذهنی اثر هنری پا می‌فشارد. بررسی شکل‌گرایانه ی اثر هنری در درجه ی نخست به تاثیر زیبایی‌شناسانه‌ ی اجزای تشکیل‌دهنده ی طرح اشاره دارد. نتایج کلی تحقیق بر غلبه فرم‌های ساده، ‌بهره‌گیری از فرمت و الگوهای قراردادی، پالت رنگی متوسط، ترکیب‌بندی پویا و الگوپذیری از شاخصه‌های مکاتب نگارگری ایران و عثمانی دلالت دارند. کنکاش این تحقیق از حیث ماهیت بنیادین و از نظر روش، تاریخی تحلیلی است.