تحلیل مضامین و کارکردهای کتیبه‌های مدارس عصر صفویه اصفهاننمونه موردی: مسجد-مدرسه چهارباغ

یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های معماری عصر صفویه، پیوستگی بناها با تزئینات خوشنویسی و کتیبه‌ها است. مدارس و مسجد مدرسه‌ها به‌عنوان یکی از شاخص‌ترین گونه بناهای مذهبی که دو بعد عبادت و علم را توامان دارا هستند دربردارنده نمونه‌های بسیار شاخصی از هنر کتیبه‌نگاری می‌باشند. در این میان مسجد مدرسه چهارباغ اصفهان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای فوق‌الذکر است؛ با ذکر این مقدمه پیرامون ضرورت موضوع، هدف از پژوهش حاضر ضمن مطالعه مضامین به‌کاررفته در کتیبه‌های این بنا، تحلیل و تبیین کارکردهای کتیبه‌ها، در راستای شناخت بهتر جنبه‌های فرای ظاهر آن‌هاست. مراحل ذکرشده شرایطی را ایجاد می‌کند تا پاسخ‌گویی به پرسش اصلی پژوهش یعنی این‌که مضامین به‌کاررفته در کتیبه‌های این بنا کدام اند و این کتیبه‌ها دارای چه کارکردهایی هستند، در دسترس قرار گیرد. تحقیق توسعه‌ای حاضر از حیث روش، توصیفی تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات به شیوه میدانی و کتابخانه‌ای صورت پذیرفته است همچنین یافته‌ها به روش کیفی مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته‌اند. نتایج پژوهش حاضر گویای آن است که مهم‌ترین مضامین به‌کاررفته شامل مضامین قرآنی، احادیث و روایات، مدح پیامبر (ص)، حضرت علی (ع) و دیگر ائمه اطهار و اطلاعاتی پیرامون حامی، مجری و واقف بنا می‌باشد؛ که در قالب متون عربی و ادبیات منظوم و منثور فارسی بیان‌شده است، در حوزه کارکردها نیز دو جنبه محتوا و ساختار ظاهری کتیبه‌ها موردتوجه قرارگرفته و ناظر بر کارکردهای پنهان و آشکار در آن‌هاست که در قالب هفت دسته شامل ارتباطی، تعلیمی، زیبایی شناسانه، اخلاقی مرامی، الگوسازی، نمادین و تقدس گرایی، قرار می‌گیرند؛ لازم به ذکر است که کارکرد تعلیمی و زیبایی شناسانه شاخص‌تر از سایرین هستند.