استمرار سنت هنری فالنامه‌نگاری مصور عصر اول صفوی در فالنامه سلطان‌احمد اول عثمانی: مقایسه فالنامه طهماسبی و فالنامه سلطان‌احمد اول عثمانی

تفال به فالنامه‌ها در سده شانزدهم/دهم در ایران و سپس در عثمانی، شیوه‌ای رایج و محبوب برای پیشگویی بود و با نفوذ این رسم به دربارهای صفوی و عثمانی، در ابتدا شاهکارهای هنری‌ای همچون فالنامه طهماسبی و رونوشت آن در موزه توپ‌قاپی پدید آمد و در پیِ آن «قلندرپاشا»، وزیر سلطان‌احمد اوّل عثمانی، فالنامه‌ای مصوّر گِرد آورد و به او تقدیم نمود. در مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و برّرسی و مقایسه قالب، محتوا و مضامینِ به‌کاررفته در فالنامه سلطان‌احمد اوّل با فالنامه طهماسبی و نسخه‌های دیگر فالنامه‌های مصوّر صفوی، نشان داده ‌شده است که سنّت هنریِ فالنامه‌‌نگاری عصر اوّل صفوی هم از جنبه‌های شکلی و ساختاری و هم از جنبه‌های مضمونی و محتوایی در فالنامه مصوّر عثمانی استمرار یافته است یا دست‌کم هنرمندان عثمانی در پدیدآوردن فالنامه مصوّر برای سلطان‌احمد اوّل، به‌روشنی تحت‌تاثیر شیوه کار همکاران ایرانی خود بوده‌اند. تاثیر این امر تا ‌حدّی‌ است که پیام شیعیِ مندرج در نسخه‌های صفوی فالنامه‌ها، در نسخه فالنامه سلطان سنّی‌مذهب عثمانی نیز انعکاس یافته است. این اثرپذیری -با وجود اختلافات شدید مذهبی میان دو قدرت اسلامی سده شانزدهم/دهم- ممکن است حاکی از نوعی همگرایی و کاهش تنش میان دو سلطان بزرگ شیعه و سنّی در آن روزگار بوده باشد.