زبان نگاره‌ها ( بیان استعاری و وجوه نشانه‌ای در لایه‌های معنایی دو نگاره)

نگارگری ایرانی، به‌ویژه در دوران اوج خود، از زبان و بیان خاصی برخوردار بوده است. نمونه عالی این مدعا را در نگاره‌های بی‌نظیر نسخه شاهنامه تهماسبی (متعلق به مکتب تبریز صفوی) می‌توان یافت. در این مقاله، زبان و بیان تصویری در دو نگاره از این مجموعه، مورد مداقه و مطالعه قرار گرفته است. در مطالعات تحلیلی و نقد هنری امروز، کاربرد نظریه‌های زبانی و بیانی، که پیش از این تنها در زبان‌شناسی و یا نقد ادبیات مکتوب کاربرد داشته، امری مقبول و چه‌بسا رایج گشته است. مقاله حاضر نیز با کاربرد نظریه‌های رایج نشانه‌شناسی، از جمله: نظریه وجوه نشانه‌ای، شیوه تحلیل ساخت‌گرایانه، لایه‌های معنایی و اصطلاحات علم بدیع ادبی، استعاره و مجاز، به مطالعه و تحلیل ساختار و وجوه نشانه‌ای، لایه‌های معانی صریح و ضمنی‌ و استعارات و مجازهای بصری و معنایی در دو اثر برجسته از تاریخ نگارگری ایران می‌پردازد. بدین‌گونه، به شیوه بیان و زبان تصویری و ساختار نهفته در صورت و معانی پنهان و آشکار این روایات تصویری، دست می‌یابد. در این مطالعه، دو صحنه از دو فراز اصلی روایت سیاوش در شاهنامه (عبور او از آتش و کشته‌شدنش) برگزیده شده‌اند. بنابراین، ابتدا به تعاریف کلی و نظریه‌های بنیادی که اساس تحلیل را تشکیل داده‌اند، اشاره می‌شود؛ سپس بیان تصویری نگاره‌ها بر پایه کاربرد این نظریات، به‌طور مشروح مورد بحث قرار می‌گیرد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که که ساختار روایی تصاویر بر مبنای تقابل پهلوان و غیرپهلوان بوده و از بیان استعاری، مجازی و معنای ضمنی نشانه‌های تصویری، برای القای مفاهیم متن ادبی استفاده شده است.