تحلیل جامعه‌شناختی روایت‌های سینمایی تعامل من/ دیگری در فضای اجتماعی

هاین پژوهش کاوشی است درباره تعامل من/ دیگری در فضای اجتماعی نیمه دوم دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد به میانجی سینمای ایران. طبق رویکرد نظری پژوهش، تعامل من/ دیگری برساختی اجتماعی است که فرم و محتوای آن به فراخور گشودگی/ فروبستگی، زایایی/ سترونی و غنا/ تهی‌بودگی جهان زندگی تعیین می‌شود. برای ایضاح و تشریح این ایده به آرای زیمل، باختین و هابرماس استناد شده است. ایده دیگر پژوهش آن است که میانجی هنر (سینما) بهتر می‌تواند ما را در فهم ظرایف و پیچیدگی‌های این مسیله‌یاری رساند. بر این اساس، به شیوه نمونه‌گیری هدفمند سه فیلم آژانس شیشه‌ای، زیر پوست شهر، بوتیک انتخاب و با روش «تحلیل روایتِ نشانه‌شناختی» تحلیل شده‌اند. نتایج حاکی از آن است که هرچه از جهان زندگی گشوده و پویای نیمه دوم دهه هفتاد، که فضای دیالوگ‌محور آژانس شیشه‌ای بازتاب آن است، فاصله می‌گیریم، و به اوایل دهه هشتاد، که در حال‌وهوای‌یاس‌آور بوتیک بازنمود‌یافته است، نزدیک‌تر می‌شویم، نوع تعامل من/دیگری تغییر می‌کند. زیر پوست شهر در عین این‌که تکراری‌بودنِ تراژیک جریان زندگی برای فرودستان را به تصویر می‌کشد، گشودگی و پویایی آن را برجسته می‌سازد و گویای آن است که آن‌ها اساساً با وضعیتی ناهمگن و پویا مواجه‌اند. اما بوتیک روایت سیطره فضاهای هیستریک، تعامل‌های مخدوش، واپس‌روی روانی و زندگی روزمره متلاشی‌شده در اوایل دهه هشتاد است. می‌توان نتیجه گرفت که شوق به تعاملِ معنادار با دیگری به مرور جای خود را به بی‌اعتنایی به دیگری و معنازدودگی هر گونه تعامل می‌دهد.