فرآیند هویت ‌یابی «تقلیل یافته» نسل زد در شبکه‌های اجتماعی: مطالعه موردی دختران نوجوان در شهر مشهد

این پژوهش تلاش دارد تا با واکاوی فرایند تولید-مصرف رسانه‌ای نوجوانان در شبکه‌ها‌ی اجتماعی، به نقش شبکه‌های اجتماعی در فرآیند هویت‌یابی نوجوانان و توصیف چنین فرآیندی در عصر شبکه‌ای بپردازد. برای این منظور از روش کیفی و تکنیک مصاحبه روایی و اپیزودیک استفاده شده است. 12 مصاحبه با دختران نوجوان 15 تا 18 ساله کاربر شبکه‌های اجتماعی و در حال تحصیل در مدارس برگزیده مشهد، صورت گرفت و داده‌های حاصل از آن با روش تحلیل مضمون پردازش شده و شبکه مضامین با 40 مضمون پایه، 6 مضمون سازمان‌دهنده و یک مضمون محوری ترسیم شد. یافته‌ها، نشان‌دهنده تغییر از «زندگی با شبکه‌های اجتماعی» به «زندگی در شبکه‌های اجتماعی» ست. دختران نوجوان علی‌رغم عاملیت بالا در جستجوگری آنلاین، «کاوش هویتی‌ گسترده و سطحی» دارند. آن‌ها از «قدرت عاملیت در اجرای آنلاین هویت» نیز برخوردارند که منجر به ساخت دلبخواهی میدان ارتباطی و خود شده است. قدرت عاملیت و امکان کنترل مخاطبان اجرای هویتی، موجب «نگاه شی‌انگارانه به مخاطب» شده است. محتوا و دسترسی بدون محدودیت زمینه‌ساز «ظهور هنجارهای خود مبنا و شبکه‌ای‌شده» می‌شود. «تلاقی خواسته و یا ناخواسته‌ی دو زمینه‌ی آنلاین و آفلاین» مرز میان این زمینه‌ها را ناپدید کرده و بدین جهت آن‌ها همیشه «اضطراب ناشی از رویت‌پذیری ناخواسته» را تجربه می‌کنند. روایت‌های دختران نوجوان از کاربری شبکه‌های اجتماعی همه‌ی عناصر یک فرآیند هویت‌یابی را در بر می‌گیرد اما آن‌ها به واسطه‌ی ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی و قدرت عاملیت، هر موقعیت بغرنج یا نامطلوبی را کنترل کرده و یا از آن اجتناب می‌کند. بنابراین فرآیند هویت‌یابی به مرتبه‌ای پایین‌تر تقلیل می‌یابد.