قدرت، هویت و نظام آموزشی: بررسی بر ساخت هویت در کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره ابتدایی در ایران

آموزش و پرورش نقش مهمی در شکل گیری هویت دارد. این نقش در دورۀ ابتدایی به دلیل آشنایی اولیۀ دانش ‌آموز با بخش کوچکی از جامعه و تاثیرپذیری از معلمان و کتب درسی پررنگ تر است. از آنجا که کتاب های درسی ابزار بسیار مناسبی برای تغییر شکل باورها، رفتارها و نگرش هاست، مطالعه حاضر می کوشد با این پرسش که هویت ملی در کتب درسی علوم اجتماعی چگونه برساخته می‌شود به بررسی بازنمایی هویت ملی را در متون کتب درسی علوم اجتماعی دورۀ ابتدایی سال تحصیلی 1396 با اتکا به نظریۀ لاکلا و موف بررسی و تحلیل کند. تحلیل و تفسیر داده‌ها، با کمک مفهوم‌سازی و با تکیه بر روش نشانه شناسی گفتمانی (سلطانی، 1393) صورت گرفته است. نمونه گیری از کتاب ها با استفاده از فرآیند مفهوم سازی با بررسی دقیق متون و تصاویر انجام شد. یافته ها حاکی از آن است که از میان سه گفتمان ایرانی، اسلامی و قومی، که هویت ملی یک ایرانی را نشان میدهند گفتمان دینی نقش محوری دارد و ایرانیت و قومیت در این گفتمان به صورت حاشیه‌ای مفصلبندی شده است. از میان مولفه های ایرانیت، بناهای تاریخی، مشاهیر تاریخی و ادبی و نقشۀ ایران به ترتیب بیشترین بازنمایی را داشته اند و در مقابل قومیت به حاشیه رانده شده است. همچنین، گفتمان غرب نمود گفتمان متخاصم در این کتب است.