نماد‌شناسی در معماری مساجد ایرانی از رویکرد مطالعات فرهنگی

مسجد به عنوان مهم ترین نهاد دینی و فرهنگی، نخستین کانون نیایشی و اجتماعی در جامعه مسلمین بوده است. از آنجایی که فضای کالبدی ریشه در فرهنگ یک جامعه دارد، از این رو معماری مساجد در هر فرهنگی بروز دهنده نمادهای فرهنگی آن جامعه می باشد. معماری مسجد ایرانی علاوه بر حل چالش‌های فرمی و سازگاری با زمینه در تمام نقاط جغرافیایی، به هویتی مشخص و تداوم یافته دست یافتند که یک شاخص هویت شکلی مسجد را به مخاطبان ارایه می‌نمود. ولی با تغییر الگوهای فرهنگی بر اثر گرایش به نوگرایی براساس مدرنیزاسیون جوامع، هویت کالبدی مساجد معاصر دچار گسست شده است. این پژوهش با رویکرد مطالعات فرهنگی و روش توصیفی تحلیلی به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که مساجد به عنوان یک محصول فرهنگی چه نسبتی با نماد و نشانه‌‌های کالبدی در بستر فرهنگ ایرانی دارند؟؛ و در بستر فرهنگی ایران چه نماد و نشانه های در معماری مساجد جای گرفته است؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شکل‌گیری نماد در معماری باعث ایجاد هویت، قلمرو فرهنگی در یک سرزمین می‌شود. نمادهای مساجد مجموعه‌ی از کنش‌های فرهنگی است که از طریق بازنمایی در کالبد، مفاهیم را منتقل می‌کند. عناصر مشترکی از طریق فرایند بازنمایی نمادهای فرهنگی در ذهن مخاطبان شکل می گیرد، کنش‌های یکسانی را در ذهن شکل می‌دهد. در ارزیابی انجام شده از باز‌نمایی مساجد چهار دوره، مساجد دوره سنت کاملا و مساجد دوره سکولار نسبتا با مولفه‌ها و ویژگی‌های بازنمایی در مساجد سازگاری داشته‌اند. اما در ارزیابی مساجد دوره‌های انقلابی و انتقادی مشخص شد که این ویژگی‌ها از طراحی کنار گذاشته شده است.

Symbolism of Iranian Mosques Architecture with a Cultural Study Approach

The mosques have been the first worship and society place in the Muslim community. Since physical space roots in culture of each society. Therefore, the architecture of mosques in each culture reflects the cultural symbols of that society, which in addition to solving physical challenges and adopting to context in all geographical location should present a form with specific and continued identity, until able to provide the index of formal identity in the mosques to audience. But, by changing cultural pattern due to the modernization of societies, the continuity of physical identity in contemporary mosques have been broken. This research with cultural study approach and descriptiveanalytical method is seek to response to question that What is the relationship of mosque as a cultural product with physical symbols and signs in the context of Iranian culture? And How should it be the Architecture of Iranian mosques that have architectural symbols in their body? The results of research show that Common elements are formed in the minds of the audience through the process of representing cultural symbols, Until the same actions are obtained from them. In the evaluation of the representation of the mosques in four periods, the mosques in traditional period completely and the mosques in secular p