بازنمایی دین در آثار سینمای دینی ایران: مطالعه تطبیقی آثار سینمایی اولین (1384) و دهمین دوره جشنواره فیلم کوتاه دینی رویش (1395)

مساله چیستی سینمای دینی، پاسخ‌های متعددی همچون سینمای اشراقی، عرفانی، معناگرا و سینما حقیقت داشته و تلاش‌هایی برای مطالعه سینمای دینی همچون ژانر، گونه و سبک انجام شده است. اما در این مقاله به جای ارائه تعاریف ساختاری و پایدار از سینمای دینی، رویکردی استقرایی در پیش گرفته شده تا فضای مفهومی یا تلقی‌های اجتماعی و فرهنگی از سینمای دینی در متن فیلم‌ها ترسیم شود. لذا با مطالعه فیلم‌های راه یافته به جشنواره سینمای دینی رویش و بررسی تعداد 369 فیلم بر اساس روش‌شناسی تحلیل محتوا، به این پرسش پاسخ داده شده که ظهور و تجلی دین در آثار این جشنواره چگونه است؟ چه ابعاد و شاخص‌هایی از دین در آثار سینمایی این جشنواره نمود دارد؟ همچنین با مطالعه تطبیقی اولین دوره جشنواره (1384) با دهمین دوره جشنواره رویش (1395)، تحولات فرهنگی و اجتماعی در سینمای دینی مورد مطالعه گرفته و به این پرسش پرداخته شده که نمودهای دینی در فیلم‌ها چه تغییراتی داشته است؟ نتایج پژوهش نشان داد که مواجهه ستایشگرانه سینماگران با دین جای خود را به مواجهه‌ای پرسشگرانه و جستجوگرانه نسبت به دین داده است؛ همچنین بازنمایی مناسکی دین در سینما به طور چشم‌گیری کاهش داشته و نوعی سینمای دینیِ غیرمناسکی افزایش یافته است؛ همچنین مواجهه‌های سنتی و نوستالژیک در سینمای دینی که بر معصومیت ذاتی (کودکانه، ساده‌دلی روستایی، طبیعت‌گرایی ناب) یا بازسازی و حفظ سنت‌ها (آیین‌های سنتی، مشاغل سنتی، بناهای سنتی، هنرهای سنتی) تاکید دارد کاهش یافته و جای خود را به سینمای تروماتیک و بحرانی داده است.

Representation of religion in the Iranian Cinema: A Comparative Study of the First and the 10th Royesh Religious Short Film Festival (2005-2016)

The question of the nature of religious cinema has had many answers, such as the Spiritual, Transcendental and Conceptual cinema and efforts have been made to study religious cinema such as style, genre, and type. Rather than presenting structural definitions of religious cinema, this article try to an inductive approach to determine the social and cultural perceptions of religious cinema in the context of films.Therefore, by studying films in “Rooyesh film: the festival of religious cinema” and examining 369 films based on the methodology of content analysis, the question has been answered: how is the representation of religion in the films of this festival? What aspects and feature of religion are depicted in the Rooyesh festival Movies?Also cultural and social developments in religious cinema have been studied by comparing study of the first festival (2005) with the 10th Rooyesh festival Movies (2016) and has been try to answer to this question: How has the representation of the results show that admirable depict of religion was replaced by questionable confrontation of religion. Also, the representation of rituals and ceremonies of religion has declined dramatically and nontraditional religious cinema has increased in Iranian cinema. Traditional and nostalgic depiction of religious cinema that emphasizes the inherent innocence (childishness, rural simplicity, pure naturalism) or restoration and preservation of traditions (traditional rituals, traditional occupations, traditional monuments, traditional arts). These narratives were replaced by critical and traumatic cinema.