ایرانیان خارج از کشور:فرصت یا تهدید

پدیده مهاجرت و به‌طور ویژه مسئله‌ «ایرانیان مهاجر» مساله­ای غامض است که برخلاف اهمیت آن هم در ادبیات دانشگاهی و هم در ساحت سیاست­گذاری به اندازه کافی و به طور جدی به آن پرداخته نشده است.. این مقاله با رویکردی تحلیلی انتقادی و مبتنی بر داده‌های اکتشافی تصویری آسیب­شناسانه از مواجهه دولت‌های پس از انقلاب با پدیده مهاجرت ایرانیان به دست می‌دهد. به بیان دقیق­تر، هدف پژوهش حاضر بررسی و شناخت آسیب‌های سیاست­گذاری جمهوری اسلامی ایران در قبال ایرانیانی است که از کشور مهاجرت کرده­اند . به لحاظ روشی ، داده­های مورد نیاز با پیمایش نظرات از 28 نفر از خبرگان و متخصصین امر سیاست‌گذاری، مهاجرت و امور ایرانیان مقیم خارج از کشور و با ابزار پرشسنامه جمع­آوری شده است. اطلاعات به دست آمده نیز با استفاده از نرم‌افزار spss با روش آمار توصیفی و استنباطی (آزمون‌های ضریب توافقی کندال، تی یک نمونه‌ای و آنالیز رتبه‌ای فریدمن) تجزیه و تحلیل شد.طبق یافته­های پژوهش، در فرآیند سیاست­گذاری در خصوص مهاجرت ایرانیان شانزده آسیب شناسایی شد که  اصلی‌ترین آن­ها، پراکندگی سازمانی و فقدان یک نهاد مرجع با قابلیت اتخاذ تصمیم نهایی است. آسیب­های دیگری مانند نگاه امنیتی به ایرانیان مهاجر، موازی‌کاری، فقدان ضمانت اجرایی قانونی برای بازگشت ایرانیان مهاجر، فقدان بانک آماری و خلا تقنینی در این حوزه و ...،  نیز استخراج شد. به طور کلی در نتیجه این مقاله می­توان گفت، مجموعه‌ای از اقدامات حکومت جمهوری اسلامی به عنوان عامل رانشگر و ترغیب افراد به مهاجرت عمل کرده است.

Four decades of policy making on Iranian diaspora: critical analysis and practical approaches

Immigration, in general, and &Iranian immigrants” in particular are recognized as serious issues that, despite their high importance, have not been adequately addressed in the academic literature and in the field of policymaking. In the present article, an analyticalcritical approach based on exploratory data is used to offer a pathological image of postrevolutionary governments’ attitude towards the phenomenon of Iranian migration. More precisely, the present study was an attempt to investigate and identify the social harms of Islamic Republic of Iran’s policies with regard to Iranian immigrants. As for methodology, in the present study the opinions of 28 policymaking and immigration experts involved in affairs of Iranians living abroad were surveyed and collected through questionnaires. The collected data were analyzed using descriptive and inferential statistics (Kendall’s coefficient of concordance, one sample ttest and Friedman test) within the framework of SPSS software.According to the research findings, a total of 16 harms were identified in the process of policymaking regarding Iranian immigration. Organizational disparity and lack of access to a reference institution with the power to make the final decision were recognized as major harms. Other harms extracted in this field include security attitudes towards Iranian immigrants, parallelism, lack of legal surety bond for the return of Iranian immigrants, lack of data banks, the legislative gaps in this area, and so on.In general, it can be argued that a series of measures taken by the Islamic Republic of Iran have actually served as migration driving and encouraging factors.