سودای مهاجرت: میل به مهاجرت و تصویر ذهنی از غرب در تجربه دانشجومهاجران ایرانی

عموم پژوهش‌های پیرامون مهاجرت‌های بین‌المللی تاکنون بر ابعادِ کلانِ ساختاریِ این پدیده متمرکز بوده‌اند. در مورد مهاجرت بین‌المللی ایرانیان نیز بخش بزرگی از مطالعات و مباحثات موجود پیرامون میزان مهاجرت و صحت آمارهای مهاجرت بوده است. در این پژوهش برآن بوده‌ایم تا از طریق پرداختن به تجربه دانشجویان مهاجر ایرانی و دانشجویان ایرانی‌ای که قصد مهاجرت به یکی از کشورهای غربی را دارند، تصویر ذهنی آنان از مهاجرت و کشور مقصد را پیش و پس از اقدام به مهاجرت روایت کرده و تغییرات این تصویر ذهنی طی فرآیند طولانی و چند مرحله‌ای مهاجرت را مورد بررسی قرار دهیم.در این پژوهش، با تحلیل تماتیکِ مصاحبه‌های نیمه‌ساخت‌یافته با 22 نفر از این دانشجویان، به چهار یافته برجسته دست یافته‌ایم: 1) مطالعه مهاجرت نباید محدود به مطالعه مهاجران شود، چرا که در تصمیم به مهاجرت علاوه‌بر شخص مهاجر، جامعه بزرگتر نیز حضور قابل توجهی دارد. 2) علاوه ‌بر مهاجران، جمعیت بسیار بزرگ دیگری هم وجود دارند که میل به مهاجرت دارند اما این خواسته آنان هیچ‌گاه محقق نمی‌شود؛ توجه به این گروه برای درک ماهیت و میزان گستردگی میل به مهاجرت در یک جامعه ضرورت دارد. 3) در بسیاری از موارد، مهاجرت با یک تصویر ذهنی‌ آرمان‌شهری از کشور مقصد صورت می‌گیرد. 4) این تصویر ذهنی اغلب در سنین پایین ایجاد شده و الزاماً مربوط به دوران بزرگسالی و مبتنی برمحاسبه ریز هزینه فایده نیست؛ شناخت این تفاوت بر محتوا و کارآیی پاسخ‌های موجود به سوال از مهاجرت –چه از سوی دولتها و چه از سوی افراد– تاثیر تعیین‌کننده‌ای دارد.

Migration Aspiration: The Migration Tendency and the Image of the West Among the Iranian StudentMigrants

The bulk of the existing research on international migration has focused on the macro structural dimensions of this phenomenon. In the case of the migration of Iranians, most of the current discussions revolve around the magnitude of migratory flows; hence, a heavy debate about the statistics of immigration and their validity. In this study, we have tried to capture the socialpsychological dimension of immigration, by drawing on the experiences of the Iranian studentmigrants and those in the premigration phase. The present research aims to study dynamic changes of their images of the destination (Western Countries in this case) through the process of migration.Based on semistructured interviews with 22 subjects, and a thematic analysis of their responses, the study revealed four important findings: a) studying migration should not be reduced to studying migrants only, as the broader society is vividly present in all of one’s personal decisions regarding migration; b) in addition to those who actually migrate, there is a larger segment of population who desire to migrate but they never do; understanding this group is essential for a deeper understanding of the phenomenon we have called ‘the migration tendency’; c) in many cases, migration involves a utopian image of the destination country; d) such images are often arrived at in a very early age, and not necessarily in the adult years and based on a detailed costbenefit analysis of migration; understanding this feature is crucial for formulating proper responses and policies with regards to migration.