موزه ها و پُرسمانِ هویت: بازدید از موزه مردم شناسی زابل و موزه منطقه ای جنوب شرق ایران در زاهدان

از دیرباز و در جوامع مختلف، صاحبان هویت‌های گوناگون، شیوه‌های متنوعی را و به‌منظور نمایش این هویت‌ها در زندگی خود به کار می‌گرفته‌اند. با تامل در فرهنگ‌های گوناگون می‌توان به حفظ، نگهداری و انتقال آنها از طرق گوناگون اشاره نمود. در این میان، موزه‌ها مکان‌هایی معنادار برای ارائه و نمایش هویت فرهنگی هستند که به صورتی نمادین عمل می‌کنند. از سویی، فرهنگ‌های گوناگون، متاثر از نوعی جهانی‌شدنِ یک‌رنگ‌کننده که آن‌ها را تحت الشعاع قرار داده، در تکاپویی پر جنب و جوش به‌منظور تمایزبخشی میان خود و دیگریها افتاده‌اند. بنابراین و با توجه به اهمیت مقوله فرهنگ در جامعه ایرانی، این پژوهش در پی پرداختن به این موضوع در چارچوب پیشینه و ادبیات موجود در انسان‌شناسی و مشخصاً حوزه مربوط به انسان‌شناسی موزه است. از این رو، مقاله حاضر با الهام از این ادبیات و با اتخاذ روش مردم‌نگاری، تلاشی به‌منظور فهم نقش موزه‌ها در ارتباط بین هویت قومی و ملی (فرا قومی) با توجه به معنای تجربیات زیسته بازدیدکنندگان موزه‌های مورد مطالعه در شهرستان‌های زابل و زاهدان می‌باشد. یافته‌های به‌دست آمده در قالب پنج مضمون عمده و یک هسته مرکزی ارائه گردیده‌اند. پنج مضمون عمده عبارتند از: کسب دانش و آگاهی تاریخی، تشدید حس تعلق خاطر قومی ملی، تقویت منزلت قومی ملی، تقویت خودآگاهی و خودباوری قومی ملی، و زیبایی‌شناسی قومی ملی. هسته مرکزی که کل روایت ارائه‌شده بر آن دلالت می‌نماید نیز، به تولید، بازتولید و بازنمایی هویت قومی ملی در موزه ارجاع دارد.