تحولات سن کودکی در حقوق ایران

با توجه به اینکه طفل بودن فرد در حیطه «بزهکاری» و «بزه دیدگی» او و بطور کلی در عرصه حقوق کیفری ماهوی و شکلی و همچنین در عرصه حقوق مدنی از نظر حقوق و تکالیف افراد دارای آثار و تبعات مختلف و متنوعی است، قانونگذاران کشورهای مختلف سن معینی را به عنوان سن کودکی در نظر گرفته‌اند. قانونگذار ایرانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. امروزه به دلیل پذیرش جهانی اصل حمایت ویژه از کودکان در تمامی حوزه‌ها، نوع رویکرد قانونگذار به این تعریف، آثار و تبعات مثبت و منفی زیادی می‌تواند به دنبال داشته باشد. بی‌تردید، عدم تعیین مرز مناسب و مطابق با معیارهای علمی و حقوق بشری برای تفکیک کودکی از بزرگسالی در حوزه بزه‌دیدگی کودکان آثار و تبعات منفی به دنبال خواهد داشت. زیرا اصولاً پس از پذیرش یک سیاست افتراقی و حمایت ویژه از این گروه آسیب‌پذیر در برابر نقض حقوق آنان، هنگامی می‌تواند این سیاست و حمایت‌ها را به آنها تسری داد که از نظر قانونی کودک محسوب شوند. از این‌رو، اگر سن طفولیت از نظر قانونی با واقعیت‌های علمی و جامعه‌شناختی در تضاد باشد، این گروه ا آسیب‌پذیر با وجود پیش‌بینی سازوکارهای حمایتی ویژه در قوانین مختلف، از آن محروم خواهند ‌شد. سن کودکی در حقوق ایران از زمان اولین قانونگذاری‌ها در حوزه بزهکاری، بزه‌دیدگی و حقوق مدنی و سیاسی و اجتماعی تحولات زیادی را پشت سرگذاشته است. از همان ابتدا تعریف کودکی در حقوق ایران تحت تاثیر معیارهای شرعی و فقهی از یک سو و واقعیت‌های علمی و اجتماعی از سوی دیگر و در نهایت معیارهای بین‌المللی قرار گرفته است به نحوی که در این زمینه با یک سیاست تتقنینی سرگردان و گاها متضاد مواجه هستیم. این مقاله به بررسی این تحولات و مشخص نمودن رویکردهای مختلف قانونگذاری و آثار و تبعات هر یک می‌پردازد.

Iranian Legislative Politics about Orphan Children

The term ‘Legislative Politics’ determines a country prospective view, and provide its own expectation from ‘legal institutions’ before enacting relevant acts. But in the Iranian legal system, since legislator doubted between ‘adoption’ and ‘fostering’, the legislative politics about orphan children is dual and vague. That situation caused by two facts: on one hand, in Islamic context adoption has some limitations, and on the other hand sometimes best interests of the child requires an adoptive family and government inevitably is attracted to adoption. These dual politics caused some discordance, conflicts in the acts and also discouraged adoptive parents or attracted them to the alternative options (such as Embryo Donation for infertile couples). The legislator must determine its own politics definitely and pass from its doubt forever.