حافظۀ جمعی نسل‌ها از جنگ هشت‌سالۀ ایران و عراق

هدف اصلی این مقاله بررسی حافظۀ جمعی نسل‌ها از جنگ هشت سالۀ ایران و عراق به‌مثابه یک واقعیت اجتماعی در جامعۀ معاصر ایران است. از آنجا که نسل، به‌عنوان چارچوب اجتماعی اصلی، خاطرات طیف‌های مختلف کنشگران اجتماعی از واقعه جنگ را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد، برای مفهوم‌سازی از واقعیت اجتماعی حافظۀ جمعی جنگ، صورت‌بندی‌های مختلف و ممکن آن در میان گروه‌های مختلف سنی بررسی می‌‌گردد. در این راستا، بر مبنای مفاهیم نظری حافظه جمعی، پرسش‌های اساسی حول ماهیت و نحوۀ ساخت حافظۀ جمعی نسل‌ها از جنگ مطرح گردید. جهت پاسخ به این پرسش‌ها، با اتخاذ روش کیفی، 38 نفر از طریق نمونه‌گیری هدفمند و نظری مورد مصاحبۀ عمیق و نیمه‌ساختاریافته قرار گرفتند. داده‌های گردآوری‌شده توسط کدگذاری تماتیک در نظریۀ زمینه‌ای تحلیل شدند. در نتیجۀ این تحلیل، ساختار موضوعی‌ای به دست آمد که در آن امکان مقایسه موارد و گروه‌های نسلی به بالاترین میزان لازم برای تحلیل و ارزیابی توزیع اجتماعی دیدگاه‌ها نسبت به تجربۀ مشترک از جنگ رسید. این ساختار موضوعی متشکل از شانزده مقولۀ اصلی است که در دامنۀ حوزه‌های موضوعی چهارگانۀ تعریف و معنای جنگ، بازنمایی و یادبود جنگ، نگاه به ارزش‌های دوران جنگ، و الگوهای معنادهی و هویت‌بخشی جنگ توزیع شده‌اند. در مجموع یافته‌ها نشان دادند که هر نسل از دو زیرگروه نسلی تشکیل یافته است که در هر حوزۀ موضوعی، یادآوری متفاوتی از جنگ دارند. بدین ترتیب در نسل دارای حافظۀ اتوبیوگرافیک، دو زیرگروه نسلی با روایت‌های ایده‌آلیستیحماسی و نوستالژیک از جنگ و در نسل دارای حافظۀ تاریخی دو زیرگروه نسلی با روایت‌های ایدئولوژیک‌ابزاری و انتقادی از جنگ مشاهده می‌‌شوند.

Collective Memory of Generations of the IranIraq War

This study aims to explore the collective memory of generations of the IranIraq war as a social fact in the contemporary Iranian society. Generation, as a social framework, affects a variety of people’s memories of the event of war. Therefore, to conceptualize the collective memory of war we studied the possible configurations of war among different age groups. In this regard, we based the study on theoretical concept of collective memory and raised questions about the essence and construction of collective memory of generations of war. To answer these questions, by adopting a qualitative method, 38 people were interviewed through deep and semistructured interviews by means of purposeful and theoretical sampling. Collected data were analyzed by the method of thematic coding in the background of grounded theory research. The results of the analysis show that there are different configurations of the collective memory of war among different generations. In addition to the historical context of each generation, the encounters of individuals and groups with the hegemonic order and dominant ideology in society are contribute to the formation of these collective memories.