نابرابری امید زندگی در بدو تولد: مطالعه مقایسه‌ای ایران و کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا

در نیم‌قرن اخیر، امید زندگی در بدو تولد در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) و از جمله ایران افزایش چشمگیری یافته است. بااین‌حال تفاوت‌های مهمی در این شاخص در کشورهای این منطقه وجود دارد. این مطالعه در تلاش است تا تفاوت امید زندگی در بدو تولد ایران با کشورهای منطقه منا را با تمرکز بر اهمیت نسبی سهم هر کدام از گروه‌های سنی- جنسی و علل مرگ روشن نماید. مطالعه حاضر، پژوهشی کمی است که با استفاده از تحلیل ثانویه داده‌های موجود انجام گرفته است. در این تحقیق، اطلاعات مرگ برای ایران و همچنین کشورهای منا بر حسب تمامی علل مرگ و نیز مرگ‌ومیر به تفکیک سن و جنس از برآوردهای مطالعه جهانی بار بیماری‌ها سال 2019 گرفته شده است. سپس، با کاربرد تکنیک جدول عمر، امید زندگی دو جنس در بدو تولد برای ایران و کشورهای منا  محاسبه شده و در ادامه، با استفاده از روش تجزیه، سهم گروه‌های سنی و علل مرگ در تفاوت امید زندگی ایران و منا شناسائی گردیده است. نتایج نشان داد که امید زندگی برای مردان ایرانی 3.4 و برای زنان 3.5 سال بالاتر از رقم متناظر برای کشورهای منطقه منا بود. همه گروه‌های سنی مردان و زنان (به‌جز گروه سنی 19-15 سال، 24-20 سال و 29-25 سال در مردان)، مشارکت مثبتی در بالاتر بودن شاخص امید زندگی ایرانیان داشته‌اند. برپایه نتایج، تفاوت‌های مشاهده شده در مرگ‌ومیرهای اطفال زیر یک‌سال  و همچنین بیماری‌های قلبی و عروقی بیشترین سهم را به ترتیب از نظر اهمیت نسبی گروه‌های سنی و اهمیت علل اصلی مرگ در تبیین  فزونی امید زندگی ایران در مقایسه با کشورهای منا داشته‌اند. از بین علل مرگ، تنها حوادث ترافیکی است که تاثیر منفی بر امید زندگی مردان در کشور (با سهم 0.05-) ایجاد نموده است.. به‌طورکلی، یافته‌های این تحقیق بیانگر این است که ایران در مقایسه با کشورهای منطقه منا از نظر تکوین مراحل گذار اپیدمیولوژیک پیشرو بوده است. بنابراین، به نظر می‌رسد که از این پس، ارتقاء بیشتر شاخص امید زندگی در کشور عمدتا منوط به کنترل مرگ‌ومیرهای غیرواگیر و در سنین سالمندی است علاوه بر آن، کاهش میزان مرگ‌ومیر جوانان  در اثر حوادث ترافیکی در ایران باید در برنامه‌ریزی‌های سیاستی مدنظر قرار گیرد.