فراترکیب علل مهاجرت نخبگان ایرانی و راهکارهای ممانعت از آن

گزارش‌ها و آمار مهاجرت نخبگان از ایران حاکی از افزایش تمایل نخبگان به مهاجرت پس از کرونا هستند. طبق گزارش بانک جهانی، ایران سالانه 50 میلیارد دلار را به‌دلیل فرار نخبگان از دست می‌دهد. مساله‌ی اصلی این مقاله استخراج دلایل فرار مغزها و راهکارهای ممانعت از آن است. با استفاده از روش فراترکیب، مقالات پژوهشی معتبر فارسی و انگلیسی از آغاز کرونا (سال 1399 تا انتهای اسفندماه 1402) را بررسی و تحلیل کردیم و علل مهاجرت نخبگان و راهکارهای مربوطه را در شش دسته‌ی علل اقتصادی، عوامل اجتماعی و فرهنگی، دلایل سیاسی، مشکلات نظام و ساختار آموزشی، علل کالبدی شهری و جذابیت‌های کشورهای مقصد استخراج نمودیم. نتایج فراترکیب حاضر دو موضوع بسیار مهم را نشان‌ می‌دهد: الف) در دوران پساکرونا اصحاب علوم اجتماعی در این حوزه که مساله‌ی اجتماعی بسیار مهمی است، مشارکت علمی بسیار اندکی داشته‌اند. ب) کرونا که تاثیر عمیقی بر سراسر زندگی اجتماعی در جهان گذاشته است، تمایل به فرار مغزها را افزایش داده است. همچنین، مقایسه‌ی نتایج این فراترکیب با فراتحلیل‌های پیشین نشان می‌دهد که عللی چون تشدید بی‌ثباتی مالی و مشکلات اقتصادی، ریسک کشوری و توسعه انسانی و جهانی‌ شدن به دلایل نخبگان برای فرار از کشور افزوده شده است.

iranian brain drain: causes and solutions through a meta-synthesis approach

reports and statistics on brain drain from iran indicate a surge in the tendency of highly skilled individuals to emigrate following the covid-19 pandemic. according to the world bank, iran loses an estimated $50 billion annually due to this phenomenon. this study aims to identify the root causes of brain drain and propose solutions to mitigate its impact. employing a meta-synthesis approach, the researchers analyzed relevant persian and english research articles published between the start of the pandemic (2019) and march of 2024. the extracted factors contributing to brain drain and corresponding countermeasures were categorized into six themes: economic factors, social and cultural factors, political factors, educational system issues, urban infrastructure issues, and attractiveness of destination countries. the findings of this meta-synthesis reveal two crucial points: 1) social scientists have made minimal contributions to research in this critical social domain, especially during the post-covid-19 era. 2) the pandemic, which has profoundly impacted global social life, has further intensified the brain drain phenomenon. furthermore, a comparison of the meta-synthesis results with previous meta-analyses reveals that additional factors, including intensifying financial instability, economic deterioration, country risk, human development, and globalization, have emerged as key drivers of brain drain from iran.