تحقیقات مهاجرت داخلی در ایران: مرور حیطه‌ای

پژوهش‌­های متعددی در چند دهه اخیر به بررسی  ابعاد و پیامدهای مهاجرت داخلی در ایران پرداخته­‌اند. این مقاله با بهره‌گیری از روش مرور حیطه­‌ای و چارچوب آرکسی و اُملی به بررسی پژوهش­‌های مهاجرت داخلی در ایران در سه دهه اخیر پرداخته و در تلاش ­است تا تصویری از ویژگی­‌ها، تعیین­‌کننده­‌ها و پیامدهای مهاجرت ارائه دهد. نتایج بیانگر تسلط روش­‌های کمی و داده­‌های پیمایشی در پژوهش‌های مهاجرت است. بیش از نیمی از پژوهش­‌ها بر مهاجرت­‌های روستا به شهر و حدود یک پنجم بر جریانات مهاجرتی و پیامدهای آن به استان تهران متمرکز بوده­‌اند. همچنین، بیش از 52 درصد پژوهش­‌ها، عوامل و بسترهای تعیین‌کننده­ مهاجرت داخلی، 31 درصد تبعات و پیامدهای مختلف مهاجرت بر مهاجران و مبادی و مقاصد مهاجرتی، 13 درصد روندها و الگوهای مهاجرت و در نهایت 3 درصد ویژگی­‌های جمعیتی مهاجران داخلی را بررسی کرده­‌اند. بعلاوه نتایج نشان داد که توسعه نابرابر، تمرکزگرایی امکانات و فرصت­‌های اقتصادی و آموزشی، تغییرات اقلیمی، تفاوت‌های درآمدی، دستیابی به شغل، و شبکه­‌های اجتماعی ازجمله مهمترین عوامل زمینه­‌ساز مهاجرت داخلی در ایران می­‌باشند. با این‌حال، حوزه مهاجرت داخلی در کشور نیازمند استفاده از شاخص­‌ها و معیارهای جدید برای مقایسه­‌های بین­‌المللی، پرداختن به ابعاد و الگوهای نوپدید مهاجرت و بهره‌گیری از روش­‌های کیفی است.

Internal Migration Research in Iran: A Scoping Review

Numerous studies in recent decades have examined the dimensions and consequences of internal migration in Iran. Using a scoping review and Arksey and O’Malley methodological framework, this article examines studies of internal migration in the last three decades to provide a comprehensive picture of the characteristics, dimensions, determinants and consequences of internal migration in Iran. The results indicate the dominance of quantitative methods and survey data in internal migration studies. More than half of studies focused on ruralurban migration and about onefifth on migration flows and its consequences to Tehran province. Also, according to the results, more than 52% of studies examined determinants of internal migration, 31% various consequences of migration at the origin and destination, 13% internal migration trends and patterns and finally, 3% demographic characteristics of migrants. In addition, the results showed that unequal development, centralization of economic and educational facilities and opportunities, climate change, income disparities, job acquisition and social networks are among the most important factors underlying internal migration in Iran. However, the field of internal migration in the country needs using new indicators and criteria for international comparisons, addressing the emerging dimensions and patterns of migration and using the methodology of qualitative studies.