پویایی خانوار در ایران: مطالعه چهار دهه تغییرات در ساختار خانواده و خانوار

ساختار خانوار جوامع معاصر در بسیاری از نقاط جهان متفاوت از آن چیزی است که چندین دهه پیش وجود داشت، و در بسیاری از کشورها، شکل های جدید خانوار ظهور یافته است. مطالعه حاضر با هدف بررسی تغییرات صورت گرفته در ساختار خانوار در ایران در طول 35 سال گذشته (13971363) انجام شد. به این منظور داده های طرح هزینه و درآمد خانوار مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که در طی این دوره، سهم خانوارهای تک نفره، تک والد و نیز خانوارهای زوجین بدون فرزند افزایش یافته و در طرف مقابل از سهم خانوارهای گسترده و ترکیبی کاسته شده است. هرچند خانوارهای هسته‌ای همواره اکثریت مطلق خانوارها را به خود اختصاص داده اند، سهم آن ها در یک دهه ی گذشته رو به کاهش گذاشته است. به نظر می رسد دلیل اصلی ثبات سهم این نوع از خانوارها، بافت فرهنگی و مذهبی جامعه و طولانی ترشدن دوره ی باقی ماندن فرزندان در خانه ی والدین باشد. مشاهده روندهای موجود نشان می دهد که هر چند ساختار خانواده و خانوار در ایران تا دهه های پیش از ثبات نسبی برخوردار بود، از حدود یک دهه ی پیش با تغییراتی روبرو شده است. با اینحال، به جای تبدیل شدن به الگوی خانواده مستقل غربی، ویژگی های یک الگوی همبستگی عاطفی را به خود گرفته است.

Household Dynamics in Iran: Study of Changes in Family and Household Structure over Four Decades

The household structure in contemporary societies is different from decades ago, and in many countries new forms of household have emerged. This study aimed to investigate changes in household structure over the past 35 years (19842018) in Iran. For this purpose, Household Income and Expenditure Survey (HIES) data were analyzed. The findings revealed that the percentage of various types of households (i.e oneperson, singleparent and married couples without children) have increased. On the other hand, the share of extended and composite households has declined during the time. Although nuclear households have always been the overwhelming majority of households, their number has decreased in the last decade. The main reasons for this pattern are cultural and religious context and the longterm staying of children at parent’s home. It can be concluded that although the family and household structure have been relatively stable for decades, the process of change has started. However, instead of moving towards becoming an independence Western family model, it has taken on the characteristics of family model of emotional interdependence.