بررسی تحلیلی سیر تفسیر اجتماعی قرآن کریم در قرن اخیر

مسیله اصلی این پژوهش، بررسی فرایند شکل‌گیری تفسیر اجتماعی، به عنوان یکی از تحولات فرهنگی - اجتماعی قرن اخیر در جهان اسلام است که با روش تحلیل محتوای و با مطالعه تفاسیر ترتیبی و موضوعی مفسران قرآن صورت می‌پذیرد. این رویکرد تفسیری، در چارچوب مواجهه جهان اسلام با جهان مدرن قابل شناسایی است. مواجهه دنیای اسلام با پیشرفت‌های علمی ‌و فنی جهان غرب، در کنار عقب‌ماندگی جهان اسلام، برخی از مصلحان اجتماعی را به چاره‌اندیشی واداشت. آنان با شناخت درد جامعه اسلامی، درمان آن را در بازگشت به قرآن و بازخوانی آن، به‌گونه‌ای‌که پاسخ‌گوی نیازهای زمانه باشد، یافتند. تفسیر اجتماعی از آغاز قرن چهاردهم توسط برخی مفسران، مثل رشیدرضا، در قالب تفسیر ترتیبی «المنار» شروع شده و سیر تکاملی آن را در قالب تفسیر ترتیبی و موضوعی تا به امروز ادامه داده است. مهم‌ترین ویژگی این رویکرد تفسیر واقع‌گرایی و ملاحظه واقعیت اجتماعی در بررسی پیام الهی و نیز رویکرد انتقادی نسبت وضعیت موجود جهان اسلام و به‌ویژه جامعه مدرن است.