علامه طباطبایی و بنیادهای هستی‌‌شناختی فرهنگ

«فرهنگ» در تلقی غالب علوم اجتماعی، عام‌ترین و گسترده‌ترین مفهومی است که همه فرآورده مادی و غیرمادی بشر در فرایند پر فرازونشیب حیات اجتماعی و در مسیری به درازای همه تاریخ آن را پوشش می‌دهد. از مهم‌ترین پرسش‌های مطرح در حوزه مطالعات فرهنگی و جامعه‌شناسی فرهنگ، پرسش از خاستگاه، علل ایجادی و مبادی هستی‌‌شناختی آن است. فرهنگ بی‌شک، ملتقای اندوخته‌ها و دریافت‌های نمادینی است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم از ظرفیت‌های وجودی، تعالیم وحیانی، تعاملات اجتماعی و تجربیات زیستی انسان تراوش کرده و به صورتی انباشتی و متراکم در جهانی چندلایه تبلور یافته و به صورت عینی و مستقل یا رسوبات بین‌الاذهانی به هویت و موجودیت رسیده است. این نوشتار درصدد است تا با الهام از آثار فیلسوف و مفسر برجسته معاصر، علّامه طباطبایی، خاستگاه و علل موجده و احیاناً مبقیه فرهنگ را واکاوی و تحلیل کند؛ موضوعی که در ادبیات موجود علوم اجتماعی، چندان که باید کانون توجه و امعان نظر تحلیلی و پژوهشی قرار نگرفته است. پرسش اصلی این مطالعه، چیستی خاستگاه فرهنگ، و روش آن در بخش رجوع به آرای علّامه، اسنادی و در بخش اثبات و تبیین مدعا، تحلیل و تفسیر محتوای آثار مکتوب ایشان، به‌ویژه تفسیر شریف المیزان است.