عرفی‌‌شدن در اندیشه علّامه طباطبایی

این مقاله با به‌کارگیری نوعی روش تحلیل محتوای کیفی، به بازخوانی آرای اندیشمند بزرگ جهان اسلام، علّامه طباطبایی درباره مسیله عرفی ‌شدن پرداخته و با تنسیق دوباره آنها و افزودن نکات تکمیلی به آنها، کوشیده است یک مدل نظری منطبق بر معیارهای علمی که قابلیت تبیین عرفی‌ شدن در ایران معاصر را دارا باشد، ارایه دهد. این مدل دربردارنده 58 عامل موثر بر عرفی‌ شدن است که 30 عامل از سخنان علّامه استخراج و 28 عامل از طریق تامل در آیات و روایات به آنها افزوده شده است. مدل مزبور با در پیش گرفتن رویکرد انسان‌شناسانه، به‌ویژه با تاکید بر فطرت دین‌گرایی، طبیعت ثانوی دین‌گریزی و گرایش درونی انسان‌ها به جاذبه‌های دنیوی، بر لایه‌های بنیادی‌تر عرفی‌ شدن متمرکز شده است. در عین حال، جامع‌نگری این مدل به آن این قابلیت را می‌دهد که بخش مهمی از عوامل مورد تاکید در نظریه‌های عرفی‌ شدن، به‌ویژه رشد تفکر علمی، عناصری از مدرنیزاسیون و افزایش ثروت، رفاه و امنیت را نیز در خود جای دهد.