نظام اخلاقی نخبگان علمی و عوامل جامعه‌شناختی موثر برآن

هر جهان اجتماعی سه لایه معنایی، نهادی و فردی دارد. با پیوند لایه‌های معنایی و فردی، طی فرایندهای دگرسازی، دیالکتیک بیرونی جهان اجتماعی برقرار می‌شود. فرد نیز سه لایه هویتی دانشی، خواهشی و توانشی دارد. با پیوند نظر و عمل افراد، طی فرایندهای خودسازی، دیالکتیک درونی جهان اجتماعی برقرار می‌شود. با دیالکتیک بیرونی و درونی جهان اجتماعی، «نهادها» و «نظام‌های اخلاقی» شکل می گیرند. جهان‌های اجتماعی گوناگون بنا به هویتشان، اتکای یک‌سانی بر نظم نهادی و نظم اخلاقی ندارند. تاکنون متلایم‌ترین نظم اخلاقی، در جهان‌های اجتماعی دینی رخ نمود، و کارآمدترین نظم نهادی به مدد علم تجربی در جهان دنیوی تجدد، سربرآورد. نخبگان علمی جامعه ما بیش از همه، از فرایندهای تربیتی علم تجربی، متاثر می‌شوند که انتظار می‌رود آثار اخلاقی آن را بروز دهند. توزیع نظام‌های اخلاقی قدسی و دنیوی در میان نخبگان علمی کشور، نشانگر نقش علم تجربی در بازتولید جهان‌های دینی و دنیوی است. نخبگان علمی، بیشتر در میانه طیف نظام‌های اخلاقی قدسی ـ دنیوی قرار می‌گیرند و پایبندی عملی آنان به ارزش‌های اخلاقی، پایین ارزیابی می‌شود و متغیرهایی چون تعلق خانوادگی و جهان‌شناسی دینی همراه آن در اجتماعی شدن اولیه و تعلق صنفی ـ تخصصی و جهان‌شناسی علمی همراه آن در اجتماعی شدن ثانویه، نظام اخلاقی آنها را توضیح می‌دهد.