ناپایداری اجتماعی در بوم‌شهر ایرانی و آثار جمعیتی آن

شهر و شهرنشینی در آغاز سده بیست‌ویکم، که عصر پست‌مدرن، عصر جهانی‌شدن، عصر پست‌متروپلیتن و... نام گرفته است، در معرض تحولات بنیادی کمّی و کیفی فراوانی قرار گرفته است. تمدن کنونی بیش‌ازپیش شهری شده و تحولات جمعیتی و لایه‌بندی‌های اجتماعی، پیامدهای ناگواری را بر پیکر هستی اجتماعی وارد آورده است. ابعاد سکونتگاه‌های شهری روزبه‌روز پیچیده‌تر و به‌تبع آن مخاطرات انسانی در زیست‌بوم‌های شهری متبلور شده است. درحقیقت امروزه، در شهرها با نوعی مغایرت زمان روبه‌رو هستیم که در آن:1. خانه‌های بزرگتر داریم و خانواده‌های کوچکتر، راحتی بیشتر و زمان کمتر؛ 2. متخصص بیشتر و مشکلات بیشتر، داروی بیشتر و سلامتی کمتر؛ 3. بیشتر خرج می‌کنیم و کمتر داریم، بیشتر می‌خریم و کمتر لذت می‌بریم؛ 4. ساختمان بلند‌تر و طبع کوتاه‌تر داریم، بزرگراه‌های پهن‌تر و دیدگاه‌های باریک‌تر داریم؛ 5. بیشتر می‌نویسیم و کمتر یاد می‌گیریم، بیشتر برنامه‌‌ریزی می‌کنیم و کمتر اجرا؛ 6. فرصت بیشتر و تفریح کمتر داریم، تنوع غذایی بیشتر و تغذیه ناسالم‌تر داریم؛ 7. درآمد بیشتر و طلاق بیشتر داریم، منازل رویایی و خانواده‌های ازهم‌پاشیده‌تر داریم.این مقاله با رویکرد پاتولوژیک و روش تحلیلی، می‌کوشد واقعیت‌های اجتماعی و عمدتاً چندبعدی حاکم بر حیات شهرها، به‌ویژه شهرهای ایران در عصر پست‌متروپلیتن را تبیین کند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که تحولات جمعیتی در دهه‌های اخیر و به‌تبع آن توپوگرافی اجتماعی ناهمگون شهری، مهاجرت، جدایی‌گزینی اجتماعی، حاشیه‌نشینی و نارسایی در ارایه خدمات، آسیب‌های اجتماعی و توجه‌نکردن به مقوله مهندسی اجتماعی از مهم‌ترین عوامل مخاطرات انسانی در شهر‌های کشور است.