بررسی رابطه انسان‌شناسی و روش‌شناسی در پارادایم‌های اثبات‌گرایی و ریالیسم انتقادی

این مقاله درپی بررسی مبانی انسان‌شناختی و روش‌شناختی دو پارادایم اثبات‌گرایی و ریالیسم انتقادی بوده، مبانی انسان‌شناسی و روش‌شناسی هریک از پارادایم‌های اثبات‌گرایی و ریالیسم انتقادی را بررسی و نقد می‌کند؛ سپس به تاثیر و تاثر این دو مولفه بر همدیگر در هریک از پارادایم‌ها خواهد پرداخت.روش استفاده‌شده در این نوشتار استدلالی ـ برهانی است و هدف از ارایه آن بیان این مطلب است که مولفه‌های هر پارادایم در یک منظومه معرفتی با هم ربط منطقی دارند و پذیرش هر مولفه به‌طور ضمنی، پذیرش دیگر مولفه‌ها را نیز در بر خواهد داشت. پارادایم اثبات‌گرایی ازآنجاکه نگرشی مکانیکی به انسان دارد، در مبانی روشی خود از علوم طبیعی الگوبرداری می‌کند؛ به همین دلیل، به‌نوعی روش توصیفی فارغ از ارزش به‌مثابه روشی معتبر روی می‌آورد و روش کمّی را به‌منزله راهی برای کسب اطلاعات کافی می‌داند. پارادایم ریالیسم انتقادی ازآنجاکه انسان را دارای ماهیت اجتماعی می‌داند، در روش خود پیش‌فرض‌های مورد توافق افراد در کنش ارتباطی را یکی از ارکان قضاوت روشی می‌داند و چون دغدغه ریالیستی نیز دارد، کفایت عملی را نیز از دیگر ارکان قضاوت روشی خود می‌شمرد. برای جمع‌آوری اطلاعات قایل به ترکیب روش کیفی و کمّی است و هیچ‌یک را به‌تنهایی کافی نمی‌داند.