نقش حوزه علمیه قم در انسجام اجتماعى جامعه ایران در صد سال اخیر

ازآنجاکه انسان موجودى است کمال‌طلب، حیات جمعى را بر زندگى فردى ترجیح داده است تا بتواند از طریق آن، مسیر رسیدن به مطلوب خود را هموار سازد؛ چه اینکه به‌اعتقاد فارابی، زندگى بالاجتماع است که می‌تواند کمال انسانى را برایش به‌ارمغان آورد و زندگى انفرادى هرچند ناممکن نیست نمی‌تواند انسان را به سعادت محتوم و کمال مطلوبش راهبر باشد. البته بوعلى پا را فراتر می‌گذارد و اعتقاد دارد که محال است بازندگى فردى به کمال برسد؛ جامعه درحقیقت ظرف و بستر فراهم شدن سعادت براى بشر است. بدیهى است که این ظرف زمانى می‌تواند زمینه لازم برای رسیدن به سعادت را مهیا کند، که خود داراى سکینه و آرامش بوده، از انسجام و همبستگى لازم برخوردار باشد و اسیر هرج‌ومرج و نابسامانى نباشد؛ چون در غیر این صورت هیچ جمع و گروهى توان استحکام و استمرار را نخواهد داشت. براین‌اساس شناخت عوامل و سازوکار پدیدار شدن همبستگى اجتماعى در جوامع، یکى از دغدغه‌هاى اصلى اندیشمندان اجتماعى است و ایشان براى رسیدن به پاسخ مورد نظر تلاش فراوان به‌کار برده و با توجه به واقعیت‌هاى موجود در زندگى بشر، عوامل متعددى را براى ایجاد انسجام اجتماعی برشمرده‌اند که «دین» یکی از مهم‌ترین این عوامل دانسته شده است. نگارنده در این مقاله پس از بیان اجمالى تاثیر دین و ارزش‌هاى وحیانى در این امر مهم جامعه بشری، با مراجعه به اسناد و شواهد عینى و تاریخى و در مواردى تجربه زیسته خود، نشان داده است که حوزه علمیه قم با عواملى مستقیم، همچون مرجعیت شیعه، هیئت‌هاى مذهبی، تبلیغ چهره‌به‌چهره، طرح هجرت و عواملى دیگر، و همچنین عوامل غیرمستقیم، مانند اجتهادات و استنباطات احکام و تبیین ارزش‌هاى وحیانی، در مسیر ایجاد انسجام اجتماعى جامعه ایران گام بسیار موثرى برداشته است.

the role of the qom seminary in the social cohesion of iran’s society in the last century

since man is a perfectionist being, he prefers collective life over individual life so that he can reach his desired goal. according to farabi, social life can bring human perfection, and solitary life - although not impossible - cannot lead man to happiness and desired perfection. avicenna goes beyond and believes that it is impossible for man to achieve perfection; society is really a context for providing happiness for mankind. it is obvious that it can lead man to happiness only if it is tranquil and peaceful, has the necessary coherence and solidarity and is not chaotic and disorderly, because otherwise, no one will have the strength to survive. therefore, knowing the factors and the mechanism of the emergence of social cohesion in societies is one of the main concerns of social thinkers who have put a lot of effort to reach the desired answer. according to the realities of human life, they have listed several factors to create social cohesion. religion has been considered as one of the most important factors in this regard. in this article, after briefly stating the influence of religion and revelatory values in this important subject in human society, the author refers to objective and historical documents and his own experience and shows that the qom seminary has taken a very effective step in creating social cohesion in iran’s society through direct factors, such as shia authority , religious bodies, face-to-face preaching, hijrat plan, as well as indirect factors, such as ijtihad and inferences of rulings and explanation of revealed values.