امکان پیش‌بینی در علوم اجتماعی از منظر حکمت صدرایی با تاکید بر دیدگاه علامه مصباح یزدی

پیش‌بینی پدیده‌های اجتماعی موجب افزایش قدرت پایش محیط اجتماعی می‌شود. اما پیش از آن، ضروری است امکان پیش‌بینی بررسی شود. مسئله این پژوهش بررسی امکان پیش‌بینی در علوم اجتماعی از منظر حکمت صدرایی است، اما با توجه به اختلاف نظر در برخی از دیدگاه‌های ملاصدرا، در این موارد، از دیدگاه علامه مصباح یزدی به‌مثابه یکی از شارحان حکمت صدرایی استفاده می‌شود. این تحقیق با روش «تحلیل منطقی» در گام اول، مفاهیم اصلی را به بحث گذارده و در گام دوم، با استخراج گزاره‌های مربوط به مفاهیم درباره آنها بحث کرده و در گام سوم، لوازم منطقی این گزاره‌ها را به صورت نظامی منسجم بیان داشته است. مبتنی بر یافته‌های این تحقیق، تکثر پدیده‌های اجتماعی بر مبنای تشکیک وجود توضیح داده ‌شده است و بر مبنای قاعده «سنخیت علت و معلول»، با شناخت هر مرتبه از وجود، می‌توان آثار آن مرتبه را پیش‌بینی کرد. البته آنچه پیش‌بینی می‌شود، سنخ وجودی معلول است، نه فرد یا ماهیت آن و پیش‌بینی فرد یا ماهیت به علت اختصاص آن فرد یا ماهیت به وجود معلول است.

the possibility of prediction in social sciences from the perspective of hikmat-e-sadrai (sadrai theosophy) with emphasis on allameh misbah yazdi's point of view

prediction of social phenomena increases the possibility of monitoring the social environment. but before that, it is necessary to examine the possibility of prediction. this research seeks to investigate the possibility of prediction in social sciences from the perspective of hikmat-e-sadrai, but due to different views on some of mulla sadra’s ideas, the point of view of allameh misbah yazdi, one of the commentators of hikmat-e-sadrai, is used in this regard. using logical analysis, this research has discussed the main concepts in the first step, and in the second step, it has discussed them by extracting propositions related to the concepts. in the third step, it has systematically and coherently stated the logical components of these propositions. based on the research findings, the plurality of social phenomena has been explained based on the gradation of existence. according to cause and effect theory, by knowing each level of existence, the effects of that level can be predicted. of course, what is predicted is the existence of the effect, not the person or his/her nature, and the prediction of the person or nature is due to the assignment of that person or nature to the existence of the effect.