جایگاه مردم در نظریه «عدالت اجتماعی» حضرت امام خمینی (ره)

تحقق عدالت در جامعه یکی از مباحث مهم فرهنگی اجتماعی است. نظریه‌های مربوط به چگونگی تحقق عدالت از یک منظر به دو دسته تقسیم شده که از آنها به دیدگاه «نهادمحور استعلایی» و «واقعیت‌محور» یا «مردم‌نهاد» تعبیر شده است. پرسش اصلی مقاله حاضر این است که دیدگاه امام خمینی با کدام‌یک از این دیدگاه‌ها سازگار است؟ مدعای این نوشتار آن است که از نظر امام خمینی تحقق عدالت به‌مثابه امری اجتماعی، یکی از اهداف انبیای الهی و خواسته‌ای انسانی است. از منظر ایشان همان‌گونه که محرک تاریخ و جوامع منازعه بر سر تحقق عدالت در جامعه است، ثبات و بقای جامعه نیز در گرو اقامۀ عدالت در جامعه است. در دیدگاه ایشان تحقق عدالت اجتماعی با مردم پیوند خورده است؛ یعنی برای اقامۀ عدالت اجتماعی باید قابلیت‌های مردم پرورش یابد و نتیجۀ تحقق آن هم باید به خیر و سود مردم ختم شود. برخلاف دیدگاه نهادمحور استعلایی که در تحقق عدالت بر نهادهای رسمی تمرکز دارد، امام خمینی به نهادها توجه استقلالی ندارد و آنها را برساخته‌هایی می‌داند که خصوصیات انسان را به نمایش می‌گذارد و همگی یا برای پرورش ظرفیت‌های انسان است و یا صورت‌های نهادی تلاش انسان‌ها برای اقامۀ عدالت در جامعه. برای اثبات این مدعا، سه بحث مفهومی «عدالت»، «سطوح و عرصه‌های عدالت» و راهکارهای تحقق عدالت» بررسی گردیده است.

people's position in imam khomeini's theory of social justice

one of the important cultural-social topics is achieving justice in society. justice theories are divided into two categories known as the transcendent institution-oriented and reality-oriented or people-oriented perspectives. this research investigates which of these views is compatible with imam khomeini’s view. it holds that according to imam khomeini, the realization of justice as a social matter is one of the goals of the prophets and a human desire. from his point of view, just as the conflict over the realization of justice in the society is the driving force of history and societies, the stability and survival of the society depends on the establishment of justice. in his view, the realization of social justice boils down to people; that is, in order to establish social justice, people’s abilities must be developed, and the result of this realization must end in the good and benefit of people. contrary to the transcendent institution-centered view that focuses on official institutions in the realization of justice, imam khomeini does not regard institutions as independent and considers them as structures that show human characteristics and are either for developing human capacities or institutional forms of human efforts to establish justice in society. to prove this claim, three conceptual discussions of justice, levels and arenas of justice and justice realization strategies have been studied.